Filozofia

Niewątpliwie pozycja ta dostarcza panoramicznego przeglądu myśli filozoficznej XX wieku. Proporcje pomiędzy tzw. filozofią kontynentalną a filozofią analityczną są w zasadzie zachowane; każdej z tych formacji jest poświęcone po około 100 stron. Zgodnie z zapowiedzią wykład jest napisany prostym i przystępnym językiem. Autorzy pominęli wkraczanie w rozmaite techniczne problemy, a tam, gdzie je uwzględnili, uczynili to w sposób zrozumiały. Wielokrotnie jest wspomniana ewolucja poglądów poszczególnych filozofów, znajdujemy tu również sporo informacji porównawczej.

Książka Fotografia i filozofia. Szkice o pędzlu natury pod redakcja Scotta Waldena przynosi pierwsze reprezentatywne opracowanie filozofii fotografii, zawierające wybór najciekawszych i najbardziej symptomatycznych tekstów autorstwa Danto, Carrolla, Curriego, Maynarda. Dominującym wątkiem jest w tej antologii problematyka reprezentacji fotograficznego obrazu - jej statusu, cech, funkcji i znaczeń; albo, inaczej mówiąc, epistemologicznej, ontologicznej, a także etycznej i estetycznej funkcji reprezentacji fotograficznej. Jest to książka ważna i dla filozofii, i dla filozofii fotografii (oraz sztuki), i dla szeroko rozumianej antropologii kultury.

"Gdyby Bóg był aktywistą praw człowieka" to pozycja dość nietypowa. Jej autor, Bonaventura de Sousa Santos, starał się w niej zmierzyć z dość złożonym tematem, jakim są prawa człowieka.

Bonaventura de Sousa Santos przedstawia w swojej książce nieco inną wizję praw człowieka i stara się odpowiedzieć na pytanie, czy obecne regulacje pomagają ludziom w krajach, gdzie prawa człowieka są łamane, czy wręcz przeciwnie - utrudniają pomoc wyzyskiwanym i wykluczonym.

Autor na kartach swojego dzieła stara się ukazać czytelnikom, że współczesna koncepcja praw człowieka nijak się ma do poglądów, tradycji czy religijności ludzi, których te świeckie definicje mają obejmować. Zlaicyzowane prawa człowieka w bardzo małym stopniu zahaczają o tak ważne kwestie jak wiara i prawo do wyrażania swoich religijnych przekonań w życiu publicznym.

Pisarz pokazuje, że współczesne definicje praw człowieka zostały opracowane w zgodzie z wartościami, jakie prezentują ludzie wyznający ducha neoliberalizmu, popierający całkowitą wolność gospodarczą i brak kontroli ze strony państwa nad rozrastającymi się korporacjami. De Sousa Santos docieka, czy ten stan rzeczy faktycznie pomaga ludziom dotkniętym przez kryzysy, które sprawiają, że łamane są ich prawa. Jego odpowiedź jest negatywna. Dlatego tworzy konkurencyjną wizję praw człowieka i przedstawia ją w swojej książce w taki sposób, by czytelnik bardzo łatwo mógł tę wizję zrozumieć i przyswoić, jeśli oczywiście ma otwarty umysł.

Bonaventura de Sousa Santos to profesor ekonomii na jednym z portugalskich uniwersytetów. W swoich pracach zajmuje się kwestią sprawiedliwości społecznej i badaniem współczesnego kapitalizmu.

Monografia Evy Geulen jest jednym z najlepszych istniejących wprowadzeń do filozofii Agambena. Autorka skupia się na kręgu tematycznym słynnego cyklu Homo sacer, rzuca jednak również światło na mniej znane teksty włoskiego filozofa. Jej prezentacja jest zarówno usystematyzowanym wykładem najważniejszych tez zawartych w Homo sacer, Co zostaje z Auschwitz oraz Stanie wyjątkowym, jak i próbą umieszczenia myśli Agambena w mniej znanych kontekstach.

Sic! 2012, ISBN: 9788361967255, 135x205, 192 s., oprawa miękka
 

Jerzy Prokopiuk (ur. 1931) uznawany jest za jednego z najciekawszych polskich intelektualistów, ezoteryk, gnostyk, antropozof, wybitny tłumacz, jungista (przetłumaczył na polski kilka dzieł Carla Gustava Junga), autor kilkunastu książek. Pierwszą jego samodzielną pracą jest krótkie wprowadzenie do wiedzy o gnozie czyli właśnie Gnoza i gnostycyzm. W tej krótkiej książeczce autor zestawia myśl hellenistyczną z myślą orientu gdzie leżą źródła gnozy. Zadaje też pytania (i daje odpowiedzi): Czym była - i jest - gnoza? Cołączy ją z pogaństwem, co z judaizzmem i co z chrześcijaństwem? Podaje różnorakie współczesne definicje gnozy i gnostycyzmu. Analizuje także gnozę jako system epistemologiczny i zastanawia się nad użytecznością myśli gnostyckiej dla współczesnego człowieka. Analizuje także gnozę jako religię skupiając się szczególnie na gnostycyzmie chrześcijańskiej. Jak pisze sam autor: Gdybyśmy więc mieli opisać gnostycyzm przez wymienienie jego kwintesencjonalnych cech, to musielibyśmy powiedzieć, że do tych cech należą:
1. W teologii radykalny transcendentyzm, tj. przeciwstawienie Boga i świata duchowego (pleroma) nieświadomemu lub zbuntowanemu demiurgowi (Stwórcy Jahwe), jego archontom i światu materialnemu.
2. W kosmologii antykosmizm (wrogość wobec świata demiurga jako więzienia).
3. W antropologii dualizm człowieka i świata, triadyczna koncepcja człowieka (człowiek składa się z dała, duszy i ducha soma, psyche i pneuma) i opierający się na niej ezoteryzm (istnienie poznania dostępnego ludziom szczególnie do niego uzdolnionym i w tym sensie wybranym).
4. W eschatologii postulat wyzwolenia człowieka spod władzy demiurga i archontów (tj. spod władzy losu heimarmen), czyli z tego świata, właśnie przez gnozę, wtajemniczenie. 5. W etyce postawa skrajnie ascetyczna (lub rzadko skrajnie libertyńska, tzn. odrzucająca wszelkie prawa moralne).
6. W aspekcie społecznym indywidualizm i pluralizm (w chrześcijaństwie ideał Kościoła policentrycznego składającego się z wielu ośrodków charyzmatycznych).
Ta niewielka książeczka nawybitniejszego w tej dziedzinie polskiego specjalsty to najlepsze wprowadzenie czytelnika w tematykę.

Wśród uczestników porządku prawnego panuje zgodność co do tego, że godność człowieka jako najwyższe tabu znajduje się poza wszelką wątpliwością. Powszechnie uznaje się ją za "wartość najwyższą". Pewności co do nienaruszalności "godności" nie odpowiada pewność co do aksjomatu wyjściowego przechodzi szybko w niepewność co do jego zakresu.

"Książka jest świadectwem intelektualnego opanowania trudnej problematyki związanej z określeniem - brakującego dotąd w filozoficznym dyskursie - hermeneutycznego pojęcia kultury" - z recenzji prof. dr hab. Franciszka Chmielowskiego.

"Autor nie tylko rekonstruuje i analizuje poglądy twórców doktryny hermeneutycznej, ale również bada ich wpływ oraz recepcję we współczesnej myśli ponowoczesnej - głównie poststrukturalizmu i postnaturalizmu" - z recenzji prof. dr hab. Ignacego S. Fiuta.

"Analiza refleksji Heideggera, Gadamera i Ricoeura, odniesiona do filozofii naturalistycznej i poststrukturalistycznej, stanowi cenne źródło informacji związanych z bieżącym statusem kultury zachodniej" - z recenzji dr hab. Andrzeja J. Nowaka.

Gaetano Mosca (1858-1941) - włoski socjolog, prawnik, politolog, historyk idei, jeden z twórców teorii mas i elit wraz z Ortegą y Gassetem oraz Vilfredo Pareto (choć z nim pozostawał w ostrym sporze, kto właściwie jest twórcą teorii elit), twórca terminu "klasa polityczna". Do jego najważniejszych dzieł należą "Sulla Teorice dei Governi", "Elementi di Scienza politica" oraz właśnie Historia doktryn politycznych. Autor analizuje w książce różne formy życia społecznego, różnego rodzaju instytucje w aspekcie ich związku z władzą, zależnością, strukturą polityczną. Analizuje także dzieła dotyczące polityki i doktryny polityczne od czasów starożytnych do XX wieku, wiele miejsca poświęca starożytnej Grecji (zwł pismom Platona takim jak "Państwo" czy "Prawa", czy "Polityce " Arystotelesa), starożytnemu Rzymowi (zwł. zajmuje się ustrojem Cesarstwa, analizuje też pisma Lukrecjusza czy Cycerona). W dalszej zaś kolejności następnymi epokami w aspekcie instytucji politycznych: przez Średniowiecze, Odrodzenie (zwł czas "Księcia" Niccolo Machiavellego. A w kolejnych rozdziałach sporo miejsca poświęca teoriom Monteskiusza, Comte'a czy wreszcie Feuerbacha i Karola Marksa oraz marksistów jak choćby G. Sorel.. Po przeanalizowania wielu doktryn oraz ustrojów państw dochodzi Mosca do wniosku iż najlepszymi ustrojami politycznymi, to znaczy takimi, które trwały długo, nie podlegały gwałtownym kryzysom, spychającym ludzkość na poziom barbarzyństwa, są ustroje mieszane. Są to te ustroje, w których nie ma przewagi bezwzględnej ani system autokratyczny, ani liberalny. I dalej: Trzeba więc, ażeby władza religijna była oddzielona od politycznej, ażeby kierownictwo sprawami gospodarczymi nie było całkowicie w rękach tych, co posiadają władzę polityczną, ażeby broń była w rękach tylko pewnej części społeczeństwa, oddzielonej wyraźnie od innych, ażeby wreszcie kultura i przygotowanie techniczne mogły być środkami dojścia do udziału w kierowniczej warstwie politycznej. O ile z pierwszą częścią tego cytatu można polemizową, o tyle z częścią drugą - trudno się nie zgodzić i obecnie.

Teksty zebrane w tomie Historie, społeczeństwa, przestrzenie dialogu... dowodzą komparatystycznego potencjału studiów postzależnościowych. Pokazują kierunki dialogu regionalnego podejmowanego w różnych ujęciach i z różnych perspektyw naświetlającego problematykę Europy Środkowej i Wschodniej. To dialog transdyscyplinarny, w którym uczestniczą: antropologia kulturowa, socjologia, historia i teoria prawa, filozofia, studia polonistyczne, ukrainistyczne, amerykańskie studia etniczne, komparatystyka czy studia kulturowe. Autorzy artykułów włączają refleksję nad sytuacją społeczno-kulturową krajów Europy Środkowej i Wschodniej w obszar debaty naukowej nad odmianami postkolonialności, formami społecznych nierówności doby późnego kapitalizmu, często ujawniającymi się jako procesy globalizacyjne. Dołączają swój głos do dyskusji nad nowymi (lub na nowo odkrywanymi i opisywanymi) tożsamościami społecznymi, które wyłaniają się na skutek omawianych tu zjawisk. Czytelnicy tomu będą mogli odpowiedzieć na pytanie, czy taki transnarodowy i transdyscyplinarny projekt prowadzi do powstania swoistej regionalnej wspólnoty uczuć i odczuć, bliskiej idei community of sentiment Arjuna Appaduraia - czy wyłania się z zamieszczonych tu prac wspólna wrażliwość Europy Środkowej i Wschodniej, ukazująca nowy podmiot krytycznego myślenia i kreująca nową lokalność w globalnych przepływach.

Herbert Spencer (1820-1903) - angielski filozof i socjolog, wręcz uznawany za jednego z ojców socjologii, zdeklarowany ewolucjonista i agnostyk, autor kilkunastu książek. swoje naukowe poglądy na świat przedstawił przede wszystkim na łamach obszernego, wielotomowego (obejmującego Pierwsze zasady, Zasady biologii, psychologii, socjologii i etyki) dzieła A System of Synthetic Philosophy. Instytucje polityczne to tylko część z Zasad socjologii. Jak pisze Leszek Kasprzyk w biografii Spencer traktował społeczeństwo jako część przyrody i interpretował jego rozwój z punktu widzenia działania w nim praw i zależności typu przyrodniczego. Tak rozumianą zasadę determinizmu przeciwstawiał Spencer zdecydowanie wszelkim indeterministycznym teoriom rozwoju społecznego. W tym duchu napisany jest także ten tom, który obejmuje takie tematy i zagadnienia jak organizacja polityczna integracja i rozwarstwienie w politycznym kształcie społeczeństw, problematyką form i sił politycznych, rodzajów przywództwa i zwierzchnictwa politycznego, ciał przedstawicielskich i doradczych, także prawem, władzą sądowniczą i wykonawczą. Wreszcie sprawami własności oraz typami społeczeństw.

Erving Goffman (1922-1982) - uznawany jest za jednego z najwybitniejszych amerykańskich socjologów, był profesorem w Chicago, Berkeley i innych, napisał kilkanaście książek, w tym m.in. Piętno, Człowiek w teatrze życia codziennego i właśnie Instytucje totalne. Twierdzi w tym dziele, że to nie nasze cechy osobowości są dysfunkcjonalne, ale na dysfunkcjonalność skazuje nas system, właśnie owe instytucje totalne, w których charakterze leży, wcale nie pomoc pacjentom, czy resocjalizacja osadzonych, ale własne, totalne, egoistyczne, instytucjonalnie zorganizowane interesy samych instytucji. Jak pisze Goffman Organizacje odgrodzone mają cechę, którą dzieli z nimi niewiele innych bytów społecznych: do obowiązków jednostki należy tu widoczne zaangażowanie w działalność organizacji o określonej porze, co oznacza koncentrację uwagi i wysiłek mięśni, skupienie na wykonywanej właśnie czynności. To obowiązkowe bycie pochłoniętym działaniem organizacji jest zwykle uznawane za symbol zarówno zaangażowania jednostki, jak i jej przywiązania oraz tego, że akceptuje sposób, w jaki jej uczestnictwo w organizacji wpływa na definiowanie przez nią własnej natury. A zatem każde badanie sposobu, w jaki jednostki przystosowują się do bycia identyfikowanymi i definiowanymi, musi skupić się na tym, jak one sobie radzą z demonstrowaniem tego, że działania organizacji je absorbują.... A to dopiero początek jego rozważań często ujawniający patologie tego typu instytucji...

Odkryj na nowo prawa, na których opiera się świat!

Dziś w epoce niezwykłych wyzwań nadszedł chyba czas, byśmy raz jeszcze głębiej przyjrzeli się równaniu życia. Dlaczego nasz świat nękają chaos i konflikty Dlaczego miłość jest tak obca ludzkości
Jeśli się przyjrzeć obecnej ideologii, obrany przez człowieka kurs nieuchronnie prowadzi do powstania jeszcze głębszych konfliktów. Za narzędzie wzrostu gospodarczego obraliśmy sobie ujemną wartość aktywów kredytu. Rozwijamy technologię, która nas uczy, jak się łączyć i porozumiewać w przeludnionym świecie. A lęk przed konfliktem, który może doprowadzić do totalnej katastrofy, wykorzystujemy po to, by osiągnąć nietrwały pokój na świecie.

Czy nauki przyrodnicze wskazują ostateczna przyczynę istnienia i natury świata Czy inny sposób wyjaśnia świata czynią zbędnym czy potrzebnym Książka dotyczy pomiędzy przyrodniczym a filozoficznym spojrzeniem na świat które skierowane jest na obiektywne istnienie rzeczy a nie subiektywne poznanie.

Wewnętrzna doskonałość oraz piękno teorii względności po dziś dzień zachwycają nie tylko fizyków, ale także i filozofów. Wojciech Grygiel ukazuje drogę, jak w matematycznych zawiłościach tej teorii doszukać się głębokich problemów filozoficznych, i przekonać się, że teoria względności to nie tylko hermetyczna gra matematycznych symboli, ale oryginalny produkt ludzkiego geniuszu, będący szeroką syntezą dziedzictwa europejskiej myśli. Teoria ta wciąż inspiruje do dalszego namysłu nie tylko nad kolejnym unifikacyjnym krokiem fizyki, ale też nad pytaniami o sens Wszechświata jako ontycznej całości. Jak scena stała się dramatem to kompendium wiedzy fizycznej oraz niezwykle wartościowe studium filozoficzne i historyczne. Jest dla czytelnika szansą całościowego spojrzenia na najważniejsze komponenty teorii względności. Może być także punktem wyjścia do badań, w których można podążać tropem Autora lub, korzystając z dostarczonej w książce wiedzy, pójść własną drogą ku zrozumieniu tego, co odkryte lub ku odkryciu czegoś nowego. - prof. Jerzy Dajka, Uniwersytet Śląski
Wojciech Grygiel podjął ciekawą próbę odpowiedzi na pytanie, dlaczego einsteinowska teoria względności jest nie tylko skuteczna, ale również piękna. Podążając za przekonaniem Greków, że to symetria decyduje o pięknie i pozwala precyzyjnie opisać świat pokazuje, jak przekonanie to manifestuje się w jednej z najwspanialszych naukowych teorii. Kompetentnie i w sposób interesujący dowodzi, jak filozofia i fizyka były i nadal są głęboko ze sobą powiązane. - prof. Bogdan Dembiński, Uniwersytet Śląski.

Niniejszy zbiór esejów jest znakomitym wprowadzeniem do myśli filozoficzno-politycznej Leo Straussa (1899-1973). Ten wybitny myśliciel polityczny - uznawany za jednego z twórców amerykańskiej tradycji neokonserwatywnej - pozwala nam zrozumieć czym jest filozofia polityczna w klasycznym, a więc sokratejskim sensie. Napotkamy tu wszystkie ważne dla Straussa tematy: źródeł cywilizacji zachodniej; ostatecznych uzasadnień myślenia filozoficznego i wiary religijnej; antagonizmu pomiędzy sferą polityki a sferą intelektualnych dociekań; prawa naturalnego i jego relacji do konwencji; napięcia pomiędzy tradycją a nowoczesnością; krytyki nowożytnego historycyzmu i relatywizmu; edukacji poprzez wielkie dzieła literatury Zachodu oraz trudności związanych z ich adekwatnym rozumieniem, a także propozycje ponownego odczytania - często kontrowersyjne - dzieł takich filozofów jak Platon, Majmonides, Nietzsche, Husserl czy Heidegger. Czytelnik ma poczucie, że obcuje z myślą najwyższej próby, z filozofem podejmującym problemy fundamentalne, ukazującym zarazem ich głęboki sens i ukrytą prawdę.

Antyk/Marek Derewiecki 2012, ISBN: 978-83-61199-59-5, 150x210, 306 s,., oprawa twarda

George Orwell (1903-1950) angielski pisarz, dziennikarz, uczestnik wojny hiszpańskiej po stronie republikańskiej (swoje doświadczenia z tych czasów opisał w doskonałej reporterskiej ale i głęboko socjologiczno-filozoficznej książce W hołdzie Katalonii), socjalista z przekonań, ale zarazem radykalny przeciwnik systemów totalitarnych. Uznawany za twórcę najwybitniejszych dystopii XX wieku Folwark zwierzęcy i 1984. W tej ostatniej stworzył pojęcioe nowomowy i specjalny język anglosoc. I prawdopodobnie rozważania Orwella na temat języka zawarte między innymi w eseju Język angielski a polityka pozwoliły mu na wprowadzenie w swym głównym dziele pojęcia nowomowy. Orwell w realnie istniejącym języku angielskim dostrzegał już zagrożenia płynaće ze sfery polityki. Przyczyny "psucia się" języka widzi Orwell nie tylkow polityce ale także w ekonomii i również w ... naszym umysłowym lenistwie, uleganiu "łatwości" i bezmyślności. Orwell potrafi te negatywne zjawiska pokazać na konkretnych przykładach. Psucie języka (przez polityków i zaprzyjaźnione z nimi media (by odwołać się do czasów spółczesnych) to droga do upadku demokracji...

Sokrates przedstawiony jest tu nie tylko jako twórca filozofii wartości, ale także jako założyciel swego rodzaju religii wartości.Jako taki Sokrates daje początek bogatej tradycji filozoficznej. Komplikacje i sprzeczności wyłaniające się w obrębie tej tradycji stanowią przedmiot dociekań książki.W szczególności, proponując oryginalną interpretację tradycji Sokratejskiej filozofii wartości, praca ta próbuje odpowiedzieć na pytanie o jej aktualność.Jak, jeżeli w ogóle, człowiek dzisiaj doświadcza wartości?Co to doświadczenie dla niego znaczy?
Jak współcześnie rozwiązywać konflikty między różnymi i niesprowadzalnymi do siebie wartościami?

Według Karla Jaspersa istnieje ścisły związek filozoficznego myślenia z wyzwaniami epoki; uważa on, że pytania filozofii są odwieczne, ale ich kształt ulega zmianie na skutek nowych doświadczeń historycznych. Zarówno Jaspers, jak i prezentowani w niniejszym tomie inni wybitni myśliciele, ukazują w swych dziełach dylematy współczesności i angażują się w ich rozwiązywanie. Stawiają pytania o to, czym jest człowieczeństwo i na jakie zagrożenia dzisiaj napotyka.

UNIVERSITAS 2016, ISBN: 9788324230716, 150x235, 312 s., oprawa miękka

"Koniec radzieckiego życia. Ekonomie życia codziennego po socjalizmie" jest zbiorem najważniejszych tekstów brytyjskiej antropolog społecznej Caroline Humphrey, dotyczących przemian zachodzących na terenach byłego Związku Radzieckiego oraz Mongolii. Autorka jest wykładowcą Uniwersytetu w Cambridge, członkiem King's College i jednym z niewielu zachodnich naukowców, którzy prowadzili badania terenowe zarówno podczas istnienia Związku Radzieckiego jak i po jego rozpadzie. Książka ta ukazuje mieszkańców byłego ZSRR i Mongolii z perspektywy odmiennej niż większość prac politologicznych, socjologicznych czy ekonomicznych.

Filozofia pyta o naturę rzeczywistości i o to, jak powinniśmy żyć. To właśnie intrygowało Sokratesa, który na ateńskim rynku stawiał przechodniom niewygodne pytania i wprawiał ich w zakłopotanie, udowadniając, jak niewiele rozumieją z otaczającego ich świata.
W czterdziestu krótkich rozdziałach tej książki poznamy wielkich myślicieli europejskich i najciekawsze idee dotyczące świata oraz tego, jak w nim żyć. Dowiemy się o niezwykłych faktach z życia największych filozofów, począwszy od tych, którzy działali w antycznej Grecji i debatowali na temat wolności i duszy, aż po Petera Singera rozważającego najbardziej niepokojące problemy etyczne naszych czasów. Prześledzimy historię ludzkich przemyśleń na temat rzeczywistości i kondycji człowieka.
Ta książka sprawia, że filozofia staje się zrozumiała i przystępna, a nawet pełna humoru. Inspiruje do myślenia, dyskusji, argumentowania i stawiania pytań.
Nigel Warburton, filozof. Autor książek popularyzujących filozofię. Prowadzi też m.in. blogi philosophybites i virtualphilosopher oraz audycje w BBC.