Historia, Archeologia

Afazja polska jest próbą zmierzenia się z nieopowiedzianą lub słabo znaną historią XX wieku. Wychodząc od konstatacji, że Polska po komunizmie przypomina człowieka, który w wyniku traumatycznych doświadczeń utracił zdolność autoekspresji oraz umiejętność określania własnego miejsca w świecie, odtwarza Przemysław Dakowicz pierwsze akty niemieckiego i sowieckiego terroru, wymierzonego przede wszystkim w polskie elity kulturalne, społeczne i polityczne.

Eseje zebrane w tomie koncentrują się wokół najbardziej symbolicznych wydarzeń pierwszych miesięcy II wojny światowej, widzianych wszelako przez pryzmat skomplikowanego procesu społeczno-kulturowej inżynierii, trwającego od jesieni 1939 roku do przełomu lat 80. i 90. minionego stulecia. Czytelnik przemierza wraz z narratorem ulice obleganego przez Sowietów Grodna, towarzyszy w ostatniej drodze generałowi Józefowi Olszynie-Wilczyńskiemu oraz kapłanom z katedralnej kapituły w Pelplinie, staje nad zbiorowymi grobami Piaśnicy i Szpęgawska, obserwuje z bliska wyborczą farsę na wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej zagarniętych przez ZSRS.

Opisowi przeszłości towarzyszy tu refleksja nad Polską współczesną, podejmującą - chaotycznie i nie w pełni skutecznie - próbę skonfrontowania się z nieprzepracowaną traumą, zrozumienia doświadczeń minionych dziesięcioleci i zrekonstruowania utraconej zbiorowej pamięci.

Książka Olgierda Gedymina opisuje fundamentalne zmiany ustrojowe realizowanej we Francji od 1958 r. z inicjatywy i pod kierownictwem gen. Charles`a de Gaulle`a oraz znacznie bardziej rozciągnięte w czasie procesy przemian społeczno gospodarczych prowadzone pod politycznym kierownictwem Konrada Adenauera przy współpracy ministra gospodarki Ludwiga Erharda. Trwałość głównych zrębów struktur politycznych, społecznych i gospodarczych w obu wymienionych krajach wynikała także i z tego, że w początkowych okresach wdrażania wspomnianych reform partie ekip de Gaulle`a i Adenauera wygrywały kolejne wybory kilka razy pod rząd (te pierwszy trzykrotnie, ten drugi czterokrotnie). Do powodzenia i nieodwracalności zmian instytucjonalnych istotna okazała się więc ciągłość sprawowania władzy przez ekipy reformatorskie.

W tomie Kwatera zmartwychwstałej pamięci zebrane zostały wszystkie (również te dotychczas nigdzie niepublikowane) eseje, reportaże oraz notatki diariuszowe Przemysława Dakowicza na temat prac poszukiwawczych i identyfikacyjnych prowadzonych przez zespół prof. Krzysztofa Szwagrzyka na powązkowskim Cmentarzu Wojskowym w Warszawie.

Teksty z lat 2013-2017, będące zapisem przemian w obrębie zbiorowej pamięci, układają się w swoistą kronikę najważniejszych wydarzeń ostatniego pięciolecia - od wczesnego etapu poszukiwań, przez symboliczne pogrzeby Wojciecha Jaruzelskiego (maj 2014) i ekshumowanych z Łączki bohaterów antykomunistycznego podziemia (wrzesień 2015), aż do definitywnego zamknięcia prac w kwaterze "Ł".

Większości z tych wydarzeń autor mógł się przyglądać z bliska - jego głos jest tu więc w równym stopniu głosem interpretatora, co uczestnika i naocznego świadka.

Poetycki kontrapunkt dla tekstów dyskursywnych stanowią wiersze z tomu Łączka, które w niniejszej książce zyskują swój ostateczny kształt.

Na ikonograficzną warstwę książki składa się kilkadziesiąt unikalnych fotografii z badań archeologicznych prowadzonych w kwaterze "Ł" w latach 2013-2017.

Autor podejmuje dociekliwe śledztwo w sprawie udziału Kościoła katolickiego w Holocauście. Dowodzi, że współodpowiedzialność Kościoła i jego papieża za prześladowania Żydów sięga o wiele głębiej, niż wcześniej sądziliśmy. Hierarchowie byli w pełni świadomi prześladowań. Nie mówili o tym głośno i nie wzywali do oporu. Zamiast tego często te prześladowania popierali. Autor przedstawia plan oceny moralnej Kościoła i kleru jako współwinnych zagładzie - oceny opartej na standardach etycznych, jakie powszechnie uznaje się za obowiązujące.

W tej szeroko zakrojonej książce Kevin M. F. Platt skupia się na głównym paradoksie rosyjskiej historii: na tym, że ceną postępu tak często było traumatyczne cierpienie, zadawane społeczeństwu przez aparat państwowy. Okresy panowania Iwana Groźnego i Piotra Wielkiego stanowią najbardziej żywe przykłady tego zjawiska przed rewolucją październikową. Obaj władcy byli zarazem fetowani za swoje wielkie osiągnięcia i nienawidzeni z powodu nadzwyczajnej przemocy, jaką stosowali w czasie swego panowania.