Literatura naukowa i popularnonaukowa

Polska i Niemcy odwieczni wrogowie w dyplomatycznym tańcu, którego stawką była druga wojna światowa
Ogrom zbrodni dokonanych przez nazistów na ziemiach polskich podczas drugiej wojny światowej sprawia, że przedstawicieli państwa Hitlera traktuje się wyłącznie jako kryminalistów, zwyrodnialców bądź w najlepszym razie ludzi zaślepionych ideologią. A jednak okres poprzedzający wybuch wojny to czas relatywnie poprawnych stosunków pomiędzy Warszawą i Berlinem, a co za tym idzie, unormowanych relacji Polaków z Niemcami. Świadectwem tego są spotkania przedstawicieli władz obu państw, prowadzone na najwyższym szczeblu zarówno oficjalne, państwowe, jak i kulturalne czy prywatne.
Ich historia rozpoczyna się jeszcze przed dojściem Hitlera do władzy. Już w 1930 roku Józef Piłsudski wysłał specjalnego emisariusza, który zaproponował przyszłemu kanclerzowi daleko zakrojoną współpracę w wypadku ewentualnego (a w opinii Piłsudskiego: nieuniknionego) przejęcia przez niego rządów.
Dalsze spotkania i rozmowy stanowiły element dyplomatycznej gry. Począwszy od rozmów Alfreda Wysockiego i Józefa Lipskiego w Berlinie, poprzez wizyty Josefa Goebbelsa, Joachima von Ribbentropa i Heinricha Himmlera w Warszawie, po słynne białowieskie polowania Hermanna Gringa z Ignacym Mościckim. Od jesieni 1938 roku relacje między obu krajami ulegały stopniowemu pogarszaniu, na skutek ogłoszenia niemieckich roszczeń dotyczących Gdańska i eksterytorialnej autostrady przez polskie Pomorze.
Po zawarciu paktu polsko-brytyjskiego w 1939 roku Adolf Hitler zdecydował się rozpocząć wojnę. Miesiące poprzedzające napaść Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 roku wypełniały próby ratowania pokoju, podejmowane głównie przez dyplomatów polskich, przy jednoczesnych unikach strony niemieckiej.
Trudno jednak oprzeć się wrażeniu, że przyjaźń polsko-niemiecka przed wybuchem drugiej wojny światowej miała charakter sztuczny. Wzajemna niechęć i uprzedzenia odcisnęły trwałe piętno na obu narodach. Bardzo szybko stało się dla obu stron jasne, że ten nienaturalny stan nie potrwa zbyt długo.

PRZEŁOMOWE, DO BÓLU PRAWDZIWE, ŚWIADECTWO WALKI Z DEPRESJĄ
Depresja to powszechne zaburzenie psychiczne, które dotyka setek milionów osób na całym świecie niezależnie od płci i wieku. Połowa z nich miewa myśli samobójcze, a jedna piąta skutecznie odbiera sobie życie.
Ciemność widoma. Pamiętnik o szaleństwie to pozycja wybitna, zarówno w kategoriach literackich, jak i psychologicznych, dziś uważana za jedną z najważniejszych osobistych relacji ludzi cierpiących na depresję. Opowieść o życiu w mrokach udręczonego umysłu i o sposobach wychodzenia z tego stanu przyczyniła się wydatnie do nagłośnienia choroby, wokół której zawsze panowało kłopotliwe milczenie. Styron wpuścił czytelnika w dramatyczny świat swojego pogrążonego w depresji umysłu i ze wstrząsającą dosłownością opisał własne cierpienia.
Fascynujący i wstrząsający portret wyniszczającej choroby The New York Times

Zabójca, fałszerz, szpieg oto tajny agent SD Alfred Naujocks. Artysta terroru.
Przełożeni opisywali go jako desperado i łotra, który podejmie się nawet najbardziej ryzykownego zadania bez mrugnięcia okiem.
To on zorganizował akcję pozorowanego ataku na radiostację w Gliwicach w dniu 31 sierpnia 1939 r. Zdarzenie to posłużyło jako pretekst do inwazji Niemiec na Polskę. W późniejszym czasie brał udział w wielu podobnych akcjach. Z tego tytułu sam nazwał się po wojnie niemieckim Jamesem Bondem.
W latach 50. i 60. sprzedawał swe opowieści mediom, piszącym chętnie o jego fantazji, pomniejszając wszelkie kwestie niewygodne.
Florian Altenhner charakteryzuje życie Naujocksa bez jakichkolwiek upiększeń. Widzi w nim jednego z największych niemieckich zbrodniarzy wojennych. Opisuje kulisy działania agentów SD, pokazuje, jak Naujocks wprowadzał zamęt w szeregach organizacji działających przeciwko nazistom. Swoje informacje czerpie ze źródeł już publikowanych, ale także nowych, opracowanych po raz pierwszy. Pośrednio ukazuje również, jak możliwe stało się, by narodowy socjalizm funkcjonował tak sprawnie, tak długo.
Naujocks zmarł w 1966 roku, w Niemczech nigdy nie wytoczono mu żadnych oskarżeń.

Kiedy 18 maja 1943 roku J. Ted Hartman wstępował do armii amerykańskiej, z pewnością nie przypuszczał, że półtora roku później będzie kierował czołgiem w czasie jednej z największych bitew II wojny światowej.
J. Ted Hartman został wysłany na toczącą się daleko za morzem wojnę jako nastolatek. Miał kierować czołgiem M4 Sherman 11 Dywizji Pancernej, walcząc ze zdesperowanymi Niemcami podczas ofensywy w Ardenach.
W swych wspomnieniach przedstawia poruszający obraz tamtych zdarzeń. Opisuje zmienne koleje bitw aż y po ostateczne przełamanie niemieckiej kontrofensywy przez wojska alianckie.
Opowiada też o codziennych zmaganiach, o wyzwalanych obozach koncentracyjnych i o triumfach odnoszonych nad Niemcami. Wspomina dramatyczne okoliczności spotkania z żołnierzami sowieckimi na terenie Austrii moment, który oznaczał dla niego koniec wojny.
To historia bojowej inicjacji młodego człowieka rzuconego w wir walki. Bazując na własnych listach słanych do domu, Hartman relacjonuje przebieg wydarzeń na gorąco. Szkicuje obraz wojennej rzeczywistości bez zmian, które w pamięci zwykle rodzi czas. Przekazuje żywe i bardzo osobiste spojrzenie na dramat wojny oglądanej spod pancerza z unikatowej perspektywy amerykańskiego czołgisty.

Oto historia Legionów Polskich w całej okazałości.
Niniejszy tom ukazuje dzieje Legionów od przełomu lat 1914/1915 po początki roku 1916. Ważną rolę odgrywają tu oczywiście I Brygada i komendant Piłsudski, ale poczesne miejsce zajmują w nim również inne polski oddziały.
Autor szeroko omawia krwawy szlak bojowy II Brygady na terenie Karpat Wschodnich. Przypomina bitwy stoczone przez nią pod Mołotkowem, Nadwórną i Rokitną, które na trwałe weszły do księgi chwały oręża polskiego. Prezentuje także formacje legionowe tworzone pod auspicjami Rosjan, które szybko przekształciły się w samodzielną dywizję.
Zarysowuje całe polityczne zaplecze Legionów Polskich, bez którego żadne jednostki wojskowe nie wyruszyłyby w pole. Przypomina działalność Naczelnego Komitetu Narodowego, a także jego Departamentu Wojskowego, kierowanego przez Władysława Sikorskiego rzeczywistego twórcę idei Legionów, niesłusznie kojarzonej z nazwiskiem Józefa Piłsudskiego.
Aby uchwycić całość obrazu ówczesnej rzeczywistości, Koprowski szkicuje złożone tło sytuacji militarnej i politycznej panującej na ziemiach polskich, a zaistniałej w wyniku działań wojennych i poczynań zaborców.
Całość opracowania, podobnie jak wcześniejszy tom Przed wyruszeniem w pole. 19061914, oparta została przede wszystkim na wspomnieniach i pamiętnikach oraz na relacjach bezpośrednich uczestników tamtych wydarzeń tak oficerów, jak i szeregowców polskich legionistów.
Marek Koprowski jest jednym z najciekawszych polskich popularyzatorów historii.

Bogate dzieje Legionów Polskich opisane głosem wszystkich, którzy wnieśli istotny wkład w dzieło odzyskania niepodległości.
Tom Tworzyli Wojsko Polskie opiera się, podobnie jak poprzednie, na wspomnieniach, relacjach oraz dokumentach powstałych w latach 19171918. Autor ponownie udziela głosu zarówno piłsudczykom, jak i zwolennikom innych orientacji politycznych.
W swym opracowaniu Koprowski ukazuje bogactwo całego obozu niepodległościowego, który nie składał się wyłącznie z piłsudczyków, ale był znacznie szerszy. Z jego rozważań jednoznacznie wynika, że Piłsudski traktował Legiony instrumentalnie i gdy uznał, że są argumentem zgranym, był skłonny je rozwiązać, koncentrując się na nielegalnych metodach pracy w Polskiej Organizacji Wojskowej.
Tym bardziej autor konsekwentnie podkreśla istotny wkład w odzyskanie niepodległości nie tylko I Brygady, ale także żołnierzy innych formacji tworzonych na Wschodzie, zwłaszcza II Brygady. Wskazuje na ważką dla funkcjonowania Legionów rolę środowiska konserwatystów krakowskich, przede wszystkim stworzonego przez nich Naczelnego Komitetu Narodowego i jego Departamentu Wojskowego.
Przywołuje na łamy głosy działaczy i polityków wszystkich opcji. Lektura tych źródeł pozwoli czytelnikowi wyrobić sobie własny pogląd na historię i legendę Legionów Polskich.

Historia Legionów Polskich jest mało znana, przekazy
o nich, pokutujące w naszym społeczeństwie, zazwyczaj
nie odpowiadają prawdzie. Stały się one klasycznymi mitami,
mającymi się nijak do prawdy historycznej.
Niniejsza książka nie ma owych legionowych mitów obalać,
gdyż z mitami narodowymi się nie walczy. Każda tego typu
próba z góry skazana jest na klęskę. Tym bardziej że Józef
Piłsudski ma dla Polski określone zasługi, których nikt
pozbawić go nie może.
Ambicją tej publikacji jest ukazanie całej złożoności i wielobarwności
ruchu legionowego z jego różnorodnymi korzeniami.
Zaczyna się nie od wymarszu Pierwszej Kadrowej,
ale od działalności Organizacji Bojowej-PPS. Autor omawia
działalność Związku Walki Czynnej, a następnie Związku
Strzeleckiego. Przybliża proces kształtowania się związanego
z nimi obozu politycznego, funkcjonującego w Galicji

W XX i XXI wieku polska dyplomacja odcisnęła ważny i trwały ślad. Książka ta porządkuje wielowątkową tradycję i współczesne nurty polskiej polityki zagranicznej, czyniąc ją bardziej przystępną dla studentów kierunków humanistycznych i uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz wszystkich zainteresowanych tą tematyką. Autor przedstawia: główne kierunki działań dyplomatycznych sylwetki polskich polityków najistotniejsze wydarzenia podstawowe pojęcia W XXI wieku Polska ma szanse wywrzeć istotny wpływ na kształtowanie stosunków w ramach euroatlantyckiej wspólnoty interesów. Przy tym, świadome obserwowanie tych procesów wymaga wiedzy, którą dzięki niniejszej książce, można pogłębić i usystematyzować.

Wstrząsające wspomnienia bezpośrednich świadków tragicznego losu Polaków na Wołyniu
Wołyniacy doświadczyli strasznych i dramatycznych wydarzeń. Stali się przedmiotem aktów nieludzkiego terroru ze strony Sowietów, Niemców i ukraińskich nacjonalistów. W walce z nim Polacy zdobywali się na brawurowe przejawy heroizmu. Fenomenem stały się ośrodki samoobrony, tworzone ad hoc , by bronić mieszkańców Wołynia przed całkowitą eksterminacją, zaplanowaną przez kierownictwo Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów.

Znamienity pamiętnik z czasów Powstania Wielkopolskiego.

I to pamiętnik nie byle kogo, bo jednego z liderów powstania w północnej części kraju – nie tylko Wielkopolski, bo zakusy Jacobsona sięgały znacznie dalej.

Autor zamyka opisywane perypetie powstańcze w ramach czasowych od grudnia 1918 do połowy lutego 1919 roku. Opowiada, jak będąc jeszcze oficerem niemieckim, trafił w szeregi powstańców, jak objął zwierzchnictwo nad powstańczym „pospolitym ruszeniem” w Gnieźnie i jak zarządzał operacjami powstańców na terenach na północ od Gniezna. Przy czym wszystkie te funkcje sprawował nieformalnie. Jako że działał poza strukturami Naczelnej Rady Ludowej, nie musiał podporządkowywać się jej zarządzeniom i kursowi polityki pójścia na ugodę z Niemcami (co z satysfakcją przyjmować miał formalny komendant Gniezna).

Swoje wspomnienia Jacobson kończy krótkim podsumowaniem. Ocenia zdarzenia, których był uczestnikiem, w kontekście efektów, jakie udało się osiągnąć. Sporo uwagi poświęca „czynnikowi ludzkiemu” – tak pod względem statystyki, jak i sprawowania. Sprawowania nie zawsze tak bohaterskiego i zorganizowanego, jakby mogło się zdawać.

Dr Wojciech Jacobson podzielił całość swoich wspomnień na cztery części. W pierwszej ukazał swoje ostatnie tygodnie w szeregach wojsk niemieckich jesienią 1918 roku, panujące wówczas nastroje oraz sytuację Polaków w jej szeregach. Druga część obejmuje udział autora w Powstaniu Wielkopolskim na terenie Gniezna oraz północnej Wielkopolski. Część trzecia traktuje o udziale autora w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. Ostatnia, czwarta, stanowi swego rodzaju załącznik i dotyczy różnych zagadnień z okresu Powstania Wielkopolskiego, takich jak: działania kontrwywiadowcze, zdobycie pociągu pancernego pod Rynarzewem, relacje z gnieźnieńską Strażą Ludową czy stosunek kolonistów niemieckich do powstania.
– z opracowania dra Bartosza Kruszyńskiego

Ogromna ofensywa na Węgrzech sowiecka operacja na miarę Market-Garden
W październiku 1944 roku wojska rosyjskie przypuściły potężny atak na Budapeszt. Uderzenie wyprowadzone z południa miało doprowadzić Armię Czerwoną pod Monachium.
Natarcie na Budapeszt, wraz z oblężeniem miasta i niemieckimi przeciwdziałaniami zmierzało do odwrócenia losów zmagań w dorzeczu Dunaju. Stanowiło ono kulminację działań zaczepnych rozpoczętych przez armię sowiecką w sierpniu 1944 roku, mających na celu wyparcie sił Osi z Bałkanów.
Pod względem politycznym była to ze strony Rosjan próba jeszcze poważniejszego osłabienia państw Osi poprzez wyeliminowanie Węgier z wojny. Szybko doszło jednak do sytuacji patowej i wojskom sowieckim nie udało się dotrzeć do Bawarii.

Żołnierze Wyklęci Niezłomni, którzy walczyli za wolną Polskę, nie wątpiąc w to, czy warto.
Po zakończeniu II wojny światowej nie wszyscy złożyli broń. Wciąż byli ludzie, dla których walka o wolność ojczyzny z każdym jej wrogiem stanowiła oczywistość. Tak zostali wychowani.
Oto zbiór autentycznych relacji żołnierzy podziemia antykomunistycznego, którzy ocaleli z nierównej walki z komunistyczną władzą. Tych nielicznych, którzy wyszli cało z sowieckich więzień i katowni. Wielokroć spoglądali oni śmierci w oczy, znosili nieludzkie tortury, porzucali domy i rodziny, aby nie dać się złapać. Pokonywali wszelkie przeciwności za sprawą charyzmatycznych dowódców oraz dzięki własnej odwadze, sprytowi i poświęceniu.
Słowa bezpośrednich świadków tamtych czasów ukazują szeregowych żołnierzy i dowódców nie jako spiżowych bohaterów, ale jako zwykłych ludzi. Tym bardziej wstrząsający jest obraz represji, jakim poddawano nie tylko ich samych, ale także ich rodziny czy kolegów. Męczeni w ubeckich katowniach, trzymani w więzieniach i zakładach karnych, byli skazywani na śmierć lub nieustannie nadzorowani nawet po wyjściu na wolność.
Bohaterowie Koprowskiego również obecnie udowadniają, że ojczyzna i jej losy wciąż są dla nich niezwykle ważne. Angażują się w pielęgnowanie pamięci o Żołnierzach Wyklętych i należnej im pamięci.
Marek A. Koprowski
Pisarz, dziennikarz, reporter, od ponad dwudziestu lat zajmujący się problematyką wschodnią i losami Polaków na Wschodzie. Jako wysłannik kilku pism odbył ponad sto dwadzieścia podróży od Brześcia po Sachalin i Kamczatkę, odwiedzając wszystkie kraje na obszarze postsowieckim. Plonem tych wypraw, oprócz tysięcy artykułów, jest też kilkanaście książek. Laureat nagrody Fundacji Polcul im. Jerzego Bonieckiego w 2007 r. za działalność na rzecz utrzymania kultury polskiej na Wschodzie. Obok pierwszego tomu Żołnierzy Wyklętych, ostatnio ukazały się dwa tomy zebranych przez niego relacji Wołyń. Wspomnienia ocalałych oraz integralnie związana z tą tematyką Akcja Wisła. Krwawa wojna z OUNUPA.
Marek Koprowski jest jednym z najciekawszych polskich popularyzatorów historii.
Do Rzeczy

W XIX wieku lwowskie dziewczęta spontanicznie powołały do życia stowarzyszenie mające służyć narodowej sprawie. Z powodzeniem wcielały w życie ideały ich nauczycielki Felicji Wasilewskiej oraz patronki Klaudyny Potockiej.
Książka o nich jest opowieścią o wierności, miłości do ojczyzny i poszanowaniu prawdy. Mówi o mądrze pojętej rywalizacji, o działaniu na rzecz innych oraz o zdobywaniu wiedzy i samorozwoju, a przy tym o okazywaniu szacunku dla nauczycieli i rówieśników.