Literatura naukowa i popularnonaukowa

Afazja polska jest próbą zmierzenia się z nieopowiedzianą lub słabo znaną historią XX wieku. Wychodząc od konstatacji, że Polska po komunizmie przypomina człowieka, który w wyniku traumatycznych doświadczeń utracił zdolność autoekspresji oraz umiejętność określania własnego miejsca w świecie, odtwarza Przemysław Dakowicz pierwsze akty niemieckiego i sowieckiego terroru, wymierzonego przede wszystkim w polskie elity kulturalne, społeczne i polityczne.

Eseje zebrane w tomie koncentrują się wokół najbardziej symbolicznych wydarzeń pierwszych miesięcy II wojny światowej, widzianych wszelako przez pryzmat skomplikowanego procesu społeczno-kulturowej inżynierii, trwającego od jesieni 1939 roku do przełomu lat 80. i 90. minionego stulecia. Czytelnik przemierza wraz z narratorem ulice obleganego przez Sowietów Grodna, towarzyszy w ostatniej drodze generałowi Józefowi Olszynie-Wilczyńskiemu oraz kapłanom z katedralnej kapituły w Pelplinie, staje nad zbiorowymi grobami Piaśnicy i Szpęgawska, obserwuje z bliska wyborczą farsę na wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej zagarniętych przez ZSRS.

Opisowi przeszłości towarzyszy tu refleksja nad Polską współczesną, podejmującą - chaotycznie i nie w pełni skutecznie - próbę skonfrontowania się z nieprzepracowaną traumą, zrozumienia doświadczeń minionych dziesięcioleci i zrekonstruowania utraconej zbiorowej pamięci.

Sic 2006, ISBN: 83-88807-89-7, 135x205, 136 s., oprawa miękka

Nieustające krachy gospodarcze, powtarzające się próby z bronią jądrową, rozkład zarówno sfery politycznej, jak i życia społecznego, to zaledwie kilka z oznak zwiastujących nadejście świata, w którym może powtórzyć się tragedia wieży Babel. Wczoraj bomba atomowa, jutro bomba genetyczna, nie zrozumiemy jednak działania żadnej z nich, nie odwołując się do trzeciej, której na imię bomba informacyjna - mówi autor.

Paul Virilio należy do najbardziej znaczących francuskich teoretyków kultury i społeczeństwa. "Bomba informacyjna" jest jego kroniką ostatnich dni ubiegłego tysiąclecia. Stanowi bezinteresowne ostrzeżenie przed mogącą rozpętać się w niedalekiej przyszłości wojną: wojną informacyjną.

Virilio zapowiada pojawienie się interaktywnego systemu, którego ekspansja może pociągnąć za sobą wybuch cyberbomby. Innymi słowy, uruchomienie katastrofalnej w skutkach reakcji łańcuchowej, gdy ograniczona dotychczas w swym zasięgu wymiana zyska ostatecznie charakter globalny.

Tłumaczenie: Sławomir Królak

Książka Olgierda Gedymina opisuje fundamentalne zmiany ustrojowe realizowanej we Francji od 1958 r. z inicjatywy i pod kierownictwem gen. Charles`a de Gaulle`a oraz znacznie bardziej rozciągnięte w czasie procesy przemian społeczno gospodarczych prowadzone pod politycznym kierownictwem Konrada Adenauera przy współpracy ministra gospodarki Ludwiga Erharda. Trwałość głównych zrębów struktur politycznych, społecznych i gospodarczych w obu wymienionych krajach wynikała także i z tego, że w początkowych okresach wdrażania wspomnianych reform partie ekip de Gaulle`a i Adenauera wygrywały kolejne wybory kilka razy pod rząd (te pierwszy trzykrotnie, ten drugi czterokrotnie). Do powodzenia i nieodwracalności zmian instytucjonalnych istotna okazała się więc ciągłość sprawowania władzy przez ekipy reformatorskie.

Cholerna niepodległość to zwięzły esej o potrzebie niepodległości wymaganiach jakie stawia przed nami niepodległość planach zbudowania w Europie superpaństwa na gruzach państw. To zarazem pisana z pozycji zwolennika wejścia Polski do Unii Europejskiej rzecz o tym jak ten - w założeniu - związek suwerennych państw wpada dziś w niekontrolowany korkociąg integracji. To jednocześnie pamflet przeciw tym którzy sprzeniewierzając się konstytucji snują jawnie i publicznie plany wyrzeczenia się niepodległości i przemienienia Polski w gubernię land bądź stan.

Sic 2012, ISBN: 978-83-61967-26-2, 125x195, 66 s., oprawa miękka

Romantycy lubili się smucić. Czasami trochę udawali, co trafnie opisał Chateaubriand w Pamiętnikach zza grobu, śledząc recepcję Renégo. Czasami zaś z ogromną intuicją potrafili dostrzec i opisać obawy, które budzą się w nas wszystkich, kiedy słońce traci swój blask. Nie bez powodu zatem jedną z ich ulubionych metafor była metafora czarnego słońca. Odnajdywali ją w odległej tradycji - w Apokalipsie św. Jana, na rycinie Melencolia I Albrechta Dürera czy też w Mowie wypowiedzianej przez umarłego Chrystusa... Jeana-Paula. Jednak stawką w tej grze z trudnym do wypowiedzenia lękiem nie były erudycyjne popisy, ale próba oswojenia i nazwania czegoś, co wymyka się racjonalnemu porządkowi. Czegoś, co rodzi się w nas wówczas, gdy zaczynamy myśleć o niemożliwym do uniknięcia końcu.
Piotr Śniedziewski - profesor nadzwyczajny w Zakładzie Literatury Romantyzmu Instytutu Filologii Polskiej UAM w Poznaniu; autor książek Mallarmé - Norwid. Milczenie i poetycki modernizm we Francji oraz w Polsce (wydanie polskie: 2008; wydanie francuskie: 2009), Melancholijne spojrzenie (wydanie polskie: 2011; wydanie angielskie: 2018) oraz Elegijna świadomość romantyków (2015), a także nowego przekładu Kuszenia świętego Antoniego Gustave`a Flauberta (2010); redaktor naczelny pisma "Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka".

Podręcznik ten proponuje czytelnikom zbadanie własnego stanowiska w kwestii toczących się na świecie dyskusji o znaczeniu demokracji. Dostarcza narzędzi do samodzielnych przemyśleń o demokracji jako praktyce, ideale i terenie spornym. Wolna od uprzedzeń i napisana nadzwyczaj klarownie, książka Sawarda unika łatwych odpowiedzi. Zamiast tego przedstawia różnorodne podejścia do demokracji i jej problemów, pokazując, jak powstały i jakim przekształceniom podlegały podstawy współczesnego życia politycznego. Czytelnik znajdzie w niej zarówno szereg przykuwających uwagę, prawdziwych i hipotetycznych przypadków, jak też reprezentatywny zbiór dwudziestowiecznych narracji o demokracji i jej korzeniach oraz nowych wyzwaniach, takich jak globalizacja czy ruch na rzecz ochrony środowiska. Książkę zamyka fascynujący przegląd i ocena najnowszych, często kontrowersyjnych teorii demokracji i zachęta do spekulacji na temat kształtu demokracji w bliższej i dalszej przyszłości. Demokracja zawiera także obszerny słownik typów demokracji oraz przewodnik po dalszej lekturze.

Czym 11 września różnił się od śmierci księżnej Diany, Mundialu czy wojny w Zatoce? W odróżnieniu od tych pseudowydarzeń, 11 września był pierwszym od bardzo dawna wydarzeniem symbolicznym na skalę globalną - wydarzeniem, którego sprawcy rzucili globalizacji prawdziwe wyzwanie. Co więcej, w wydarzeniu tym - uważa autor i to jest jego główna teza - wszyscy mieliśmy swój bezwiedny udział. Czy nie marzyliśmy skrycie o upadku globalnej potęgi symbolizowanej przez World Trade Center? Czy w ogóle można nie marzyć o upadku potęgi, która osiąga taki stopień hegemonii? Czy na walące się Twin Towers nie patrzyliśmy z przerażeniem, fascynacją i... dziwną ulgą, że nareszcie coś wydarzyło się naprawdę? W esejach zebranych w książce Duch terroryzmu. Requiem dla Twin Towers autor wzywa do odrzucenia wszystkich narosłych wokół 11 września moralnych interpretacji (jedną z nich jest "wojna z terroryzmem") i powrotu do fascynacji obrazem walących się wież. To w niej kryje się podstawowa dla naszej kondycji tęsknota za prawdziwym, niewirtualnym światem, w którym jest miejsce nie tylko na Dobro, ale i na Zło, nie tylko na życie, ale i na śmierć, a przede wszystkim - na walkę na śmierć i życie.

Lou Andreas-Salomé (1861-1937), znana jako kobieta Nietzschego, Rilkego i Freuda, była kimś więcej niż tylko epizodem w życiu trzech wielkich mężczyzn. Obok miłości największą jej pasją była literatura. Oprócz szeregu dzieł prozatorskich i prób poetyckich pozostawiła pokaźną teoretyczną spuściznę pisarską, poświęconą głównie dwóm tematom: miłości i teologii. W ostatnich dekadach życia poświęciła się próbie zrozumienia i opisania fenomenu miłości, najpierw na własną rękę, następnie pod silnym wpływem Freuda. W 1911 roku rozpoczęła systematyczne studium pism Freuda, po czym podjęła osobistą naukę u twórcy psychoanalizy, która przeistoczyła się w intymną zażyłość i oddanie, trwające aż do śmierci.

Niniejszy tom zawiera wybór psychoanalitycznych pism Lou Andreas-Salomé: "Erotykę" (pracę z 1910 r. napisaną na zamówienie Martina Bubera jeszcze przed poznaniem Freuda), "Psychoseksualność" (1917) i "Dwoistość narcyzmu" (1921), a także wybór z korespondencji z Freudem oraz z dzienników prowadzonych podczas studiów u Freuda. Uzupełnieniem tomu są wspomnienia Lou Andreas-Salomé o Freudzie oraz wspomnienia Freuda i osób z jego kręgu o niej.

Monografia Evy Geulen jest jednym z najlepszych istniejących wprowadzeń do filozofii Agambena. Autorka skupia się na kręgu tematycznym słynnego cyklu Homo sacer, rzuca jednak również światło na mniej znane teksty włoskiego filozofa. Jej prezentacja jest zarówno usystematyzowanym wykładem najważniejszych tez zawartych w Homo sacer, Co zostaje z Auschwitz oraz Stanie wyjątkowym, jak i próbą umieszczenia myśli Agambena w mniej znanych kontekstach.

Sic! 2012, ISBN: 9788361967255, 135x205, 192 s., oprawa miękka
 

Książka omawia najważniejsze teorie imperium i imperializmu w przystępny i zajmujący sposób, odwołując się do niebanalnych, różnorodnych przykładów.

W tomie Kwatera zmartwychwstałej pamięci zebrane zostały wszystkie (również te dotychczas nigdzie niepublikowane) eseje, reportaże oraz notatki diariuszowe Przemysława Dakowicza na temat prac poszukiwawczych i identyfikacyjnych prowadzonych przez zespół prof. Krzysztofa Szwagrzyka na powązkowskim Cmentarzu Wojskowym w Warszawie.

Teksty z lat 2013-2017, będące zapisem przemian w obrębie zbiorowej pamięci, układają się w swoistą kronikę najważniejszych wydarzeń ostatniego pięciolecia - od wczesnego etapu poszukiwań, przez symboliczne pogrzeby Wojciecha Jaruzelskiego (maj 2014) i ekshumowanych z Łączki bohaterów antykomunistycznego podziemia (wrzesień 2015), aż do definitywnego zamknięcia prac w kwaterze "Ł".

Większości z tych wydarzeń autor mógł się przyglądać z bliska - jego głos jest tu więc w równym stopniu głosem interpretatora, co uczestnika i naocznego świadka.

Poetycki kontrapunkt dla tekstów dyskursywnych stanowią wiersze z tomu Łączka, które w niniejszej książce zyskują swój ostateczny kształt.

Na ikonograficzną warstwę książki składa się kilkadziesiąt unikalnych fotografii z badań archeologicznych prowadzonych w kwaterze "Ł" w latach 2013-2017.

Autor podejmuje dociekliwe śledztwo w sprawie udziału Kościoła katolickiego w Holocauście. Dowodzi, że współodpowiedzialność Kościoła i jego papieża za prześladowania Żydów sięga o wiele głębiej, niż wcześniej sądziliśmy. Hierarchowie byli w pełni świadomi prześladowań. Nie mówili o tym głośno i nie wzywali do oporu. Zamiast tego często te prześladowania popierali. Autor przedstawia plan oceny moralnej Kościoła i kleru jako współwinnych zagładzie - oceny opartej na standardach etycznych, jakie powszechnie uznaje się za obowiązujące.

"Prędkość i polityka" jest najważniejszym dziełem Paula Virilio. Wychodząc od prac Moranda, Marinettiego i McLuhana, autor przedstawia wizję znacznie bardziej polityczną niż którykolwiek z jego francuskich kolegów w tej radykalnej wizji prędkość jest motorem destrukcji. Virilio zdaje sprawę z całej historii rodzaju ludzkiego jako procesu doskonalenia technologii, który stał się możliwy dzięki militaryzacji społeczeństwa. Podobnie do Heideggera i jego postrzegania techniki, Virilio uważa prędkość a nie system klasowy czy bogactwo za podstawowy czynnik kształtujący cywilizację. W obrębie tego technicznego witalizmu różnorodne obiekty nieruchome fortece i bunkry, metaboliczne ciała żołnierzy, naczynia i flota, a ostatnio informacja i technologie komputerowe zagrażają światu i naturze ludzkiej.

Gdyby przyszło nam opisać w skrócie dzisiejszy stan rzeczy, należałoby określić go mianem stanu po orgii. Orgia stanowi eksplozywny moment nowoczesności, moment wyzwolenia dokonującego się we wszelkich możliwych sferach. Wyzwolenia politycznego, seksualnego, wyzwolenia sił wytwórczych, wyzwolenia mocy destrukcyjnych, wyzwolenia kobiet, dzieci, nieświadomych popędów czy sztuki. (?)
Była to epoka orgii totalnej, orgii realności, racjonalności, seksualności, krytyki i kontrkrytyki, wzrostu i jego kryzysów. Tym sposobem przemierzyliśmy wszelkie możliwe drogi produkcji i wirtualnej nadprodukcji przedmiotów, znaków, przekazów, ideologii i przyjemności. Dzisiaj wszystko już wyzwolono, kości zostały rzucone, wszystko się dokonało, jako zbiorowość zaś stanęliśmy ostatecznie przed jednym z najbardziej zasadniczych pytań: CO CZYNIĆ PO ORGII?

/Jean Baudrillard/.

W tej szeroko zakrojonej książce Kevin M. F. Platt skupia się na głównym paradoksie rosyjskiej historii: na tym, że ceną postępu tak często było traumatyczne cierpienie, zadawane społeczeństwu przez aparat państwowy. Okresy panowania Iwana Groźnego i Piotra Wielkiego stanowią najbardziej żywe przykłady tego zjawiska przed rewolucją październikową. Obaj władcy byli zarazem fetowani za swoje wielkie osiągnięcia i nienawidzeni z powodu nadzwyczajnej przemocy, jaką stosowali w czasie swego panowania.

Kiedy nawiązuje się rozmowę z mieszkańcem któregoś z krajów postkomunistycznych schodzi ona niezmiennie na temat korupcji - nadużywania władzy do celów prywatnych. Ludzie są przekonani że korupcja jest szeroko rozpowszechniona bo znają ją z własnego doświadczenia albo opowieści innych. Czują się sfrustrowani że nic nie mogą w tej sprawie zrobić że są bezradni i ktoś robi z nich głupków. Wielu jest cynicznych czują że oni też muszą grać w tę grę ponieważ to system zmusza ich do tego. Ale jaki system dokładnie Jakie są struktury i mechanizmy korupcji w społeczeństwach postkomunistycznych Czemu korupcja jest wszechobecna i trudna do zwalczenia

Inaczej niż w społecznościach pierwotnych czy tradycyjnych, w nowoczesnych społeczeństwach wymiana symboliczna już nie istnieje, tym bardziej jako forma społecznej organizacji. Być może właśnie dlatego symboliczność nawiedza nas niczym zmarły; jak żądanie wciąż uchylane przez prawo wartości. Idea Rewolucji od czasów Marksa próbowała to prawo obalić, jednak prędko przekształciła się w Rewolucję według Prawa. Psychoanaliza także żywi się tą obsesją, ale jednocześnie odwraca ją i wpisuje w indywidualną nieświadomość, redukując do Prawa Ojca, kastracji i znaczącego. Zawsze i wszędzie to samo – Prawo.

Tymczasem, gdy przekroczymy wszystkie rodzaje ekonomii, te polityczne i te libidalne, dostrzeżemy kształtujący się nowy schemat stosunków społecznych, opartych na eksterminacji wartości. Schemat ten sięga wprawdzie do struktur pierwotnych, lecz jawi się jako radykalna utopia i zwolna przenika wszystkie poziomy dzisiejszego społeczeństwa. Właśnie ów schemat stał się przedmiotem analizy w niniejszej książce, w swych rejestrach tak rozmaitych, jak praca, moda, ciało, śmierć, czy język poezji.

Grzech pierworodny czy pierwotny Wypadek, początek i koniec stanowią pewną granicę, są wrodzoną ułomnością, przed którą nauka i technika nie są w stanie umknąć tak samo jak filozofia. W Wypadku pierworodnym Paul Virilio podejmuje problem katastrofy świadomości i pilnej konieczności powołania do istnienia, jeśli nie muzeum, to przynajmniej "magazynu katastrof". Katastrof przemysłowych i naturalnych, których liczba rośnie nie tylko geometrycznie, ale geograficznie czy wręcz kosmicznie. Errare humanum, perseverare diabolicum - zgodnie z tą maksymą, współczesny postęp w dziedzinie katastrof powołuje do istnienia nowy rodzaj inteligencji, w którym zasada odpowiedzialności ostatecznie wypiera zasadę skuteczności obowiązującą w aroganckich do obłędu naukach technicznych. Naukach, które zapędziły przyszłość w ślepy zaułek, spowodowały ten tragiczny impas nadmiaru, przeciw któremu świat grecko-rzymski i judeochrześcijański występowały od zarania zachodniej cywilizacji.

Najnowsza książka autora Bomby informacyjnej (Sic! 2006), teoretyka kultury i autora śmiałych propozycji naukowego opisania ery ponowoczesności.

Książka Mildred Blaxter jest wyczerpującym i przystępnym wprowadzeniem w kluczowe dyskusje na temat pojęcia zdrowia dzisiaj. Autorka pokazuje, w jaki sposób zdrowie jest definiowane, konstruowane, doświadczane i odgrywane we współczesnych rozwiniętych społeczeństwach, korzystając z wybranych danych empirycznych i metod opracowanych w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech i innych krajach. Blaxter najbardziej interesuje to, jak ludzie sami myślą o zdrowiu i chorobie i jak ich doświadczają. Prowadzi czytelników przez najważniejsze modele pojęciowe opisujące wzajemne zależności zdrowia i struktury społecznej, od nierówności w dostępie do zdrowia poczynając, a na idei społecznego kapitału oraz teorii społeczeństwa ryzyka i biologii ewolucyjnej kończąc.