Literatura naukowa i popularnonaukowa

Teorie socjologiczne interpretują i wyjaśniają ogólne procesy społeczne w oparciu o różne modele świata ludzkiego. W serii Współczesne Teorie Socjologiczne publikujemy najważniejsze dzieła reprezentujące te wizje rzeczywistości społecznej, które okazały się szczególnie znaczące po II wojnie światowej, i które uważamy za istotne do dzisiaj. Interesują nas również koncepcje socjologiczne będące przedmiotem debaty na przełomie XX i XXI wieku. To właśnie współczesna klasyka socjologiczna pozwala nam lepiej zrozumieć dzisiejszy i przyszły świat. Janusz Mucha Prezentowana tutaj teoria łączy perspektywę analityczną i historyczną: obejmuje analizę aktywności i jej składników oraz zbiór hipotez na temat okoliczności historycznych, w jakich społeczeństwa czy subspołeczeństwa (grupy etniczne, klasy) zdobywają rozmaite stopnie samokontroli. Jako koncepcja analityczna, społeczeństwo aktywne to model, z jakim można porównywać rzeczywistą strukturę rozmaitych społeczeństw i subspołeczeństw, i za pomocą którego mogą one zostać poddane szczegółowej analizie. Historycznym kontekstem, w jakim pojawia się opcja aktywna, a więc i kontekstem dla niniejszej pracy, jest współczesna cywilizacja oraz jej przemiany.

Dokonując oceny tego opracowania chcę podkreślić, że uważam je za cenne zarówno ze względu na wybór problemu, jak i sposób podejścia do niego. Zgadzam się z Autorem, że na polskim rynku wydawniczym brakuje pozycji, które w sposób wyczerpujący omawiałyby zastosowanie techniki zogniskowanych wywiadów grupowych w badaniach społecznych, a przede wszystkim odnosiłyby się do oceny wartości wyników uzyskanych w wyniku jej zastosowania. Z mojej perspektywy ten element publikacji uznaję za szczególnie cenny. Wysoko oceniam też pomysł wykorzystania elementów analizy dynamiki grupowej, analizy konwersacyjnej i analizy dyskursu jako technik wspierających ocenę przebiegu spotkania i możliwego wpływu elementów procesów grupowych na zebrane wyniki. To przedsięwzięcie jest bez wątpienia nowatorskie i warte upowszechnienia. Książka ma więc szanse wypełnić lukę w dostępnej w języku polskim litera- turze metodologicznej. Z recenzji dr hab. Barbary Worek, prof. UJ Paweł Orzechowski - doktor nauk społecznych w zakresie socjologii, adiunkt w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Jego zainteresowania naukowe obejmują: metodologię badań ilościowych i jakościowych, zróżnicowanie kulturowe w środowiskach lokalnych oraz komunikację i psychologię społeczną. Jest autorem i współautorem kilku artykułów naukowych, poświęconych problematyce badań fokusowych, relacji międzykulturowych, a także przemian we współczesnym społeczeństwie polskim.

Ideą przewodnią książki jest próba opisania pewnych – niezwykle zresztą ciekawych – zjawisk związanych z terroryzmem i sposobem prowadzenia współczesnych konfliktów oraz z kwestiami bezpieczeństwa społeczeństw zachodniej Europy. Novum polega na tym, że propagandziści ISIS dotarli do kodów kulturowych naszego świata, a więc weszli chyba trochę głębiej, niż można by przypuszczać. Działając w tym obszarze, naruszają gramatykę naszej kultury. Jest to groźne, ponieważ gramatyka ta z wielu powodów jest dzisiaj niestabilna. Niektórzy analitycy sądzą nawet, że jest celowo zmieniana i osłabiana.

Sam pomysł na książkę jest bardzo ciekawy, ponieważ autor zamierza przedstawić zjawisko wykorzystywania przez tak zwane Państwo Islamskie kodów kultury popularnej – niebywale ważnej dla ludzi Zachodu – do prowadzenia wojny terrorystycznej i hybrydowej. Podsumowując, można stwierdzić, że to dobra książka. Porusza ważne problemy współczesnego świata. Odpowiada na wiele pytań związanych z terroryzmem, z wypracowanymi przez bojowników nowymi formami walki i wywierania wpływu. Stawia też wiele nowych pytań – zwłaszcza o naszą przyszłość.
Z recenzji dra hab. Andrzeja Tarnopolskiego,
prof. Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego
im. Jana Długosza w Częstochowie

Grzegorz Kubiński – doktor socjologii, adiunkt w Instytucie Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Jego zainteresowania naukowe ogniskują się wokół problemów socjologii ciała i nowych mediów, studiów nad niepełnosprawnością oraz socjologii religii. Autor artykułów naukowych oraz monografii, m.in.: Narodziny podmiotu wirtualnego (2008), Alain Badiou. Ontologia mnogości (2010), Figury i wydarzenia. Agamben, Badiou, Negri (2011).

Książka stanowi bardzo interesujące studium problematyki romskiej. Autorzy w sposób wnikliwy i wielowątkowy przedstawiają interesujące ich kwestie, opierając swoje rozważania na bogatym materiale empirycznym. Praca ukazuje duże znawstwo dyskutowanej tematyki, a także umiejętność łączenia rozważań szczegółowych z ich szerszym kontekstem. Lektura tego opracowania jest intelektualnie inspirująca, a także pozwala na zdobycie wiedzy na temat romskich spraw. Co ważne, w książce prezentowany jest nie tylko romski punkt widzenia, ale też ten właściwy nie-Romom, co jest szczególnie istotne dla poznania dynamiki relacji etnicznych czy procesów tożsamościowych. To podejście czyni tę publikację szczególnie wartościową.

Jestem uczniem Alaina Touraine a i zostałem ukształtowany zgodnie z idea głoszącą, że sercem życia społecznego, tym co jest w nim decydujące i centralne, są ruchy społeczne. A więc tym, co dobre, jest ruch społeczny. Tymczasem zdałem sobie sprawę, że znaczna część moich prac, choć nie wszystkie oczywiście, odnosi się do przeciwieństwa dobra. Jestem socjologiem zła lub nieszczęścia, rasizmu, antysemityzmu, przemocy, terroryzmu. Gdybym miał więc zdefiniować najsilniejsze aspekty mojej pracy, to byłaby to refleksja nad złem jako przeciwieństwem dobra, gdyż jestem oczywiście po stronie dobra.
fragment wywiadu z Michelem Wieviorką, s. XV

Publikacja pokazuje dynamiczną interakcję nowoczesnej kultury i fotografii. W takiej perspektywie fotografia współtworzy współczesne rozumienie świata - jest metaforą dla twórców literatury filmu i sztuk plastycznych a z drugiej - należy do codziennych amatorskich praktyk. Książka przedstawia znakomitą panoramę niemal dwustu lat istnienia fotografii w perspektywie badań kulturowych socjologicznych i artystycznych dzięki czemu może być przydatną lekturą dla osób które po prostu chcą zrozumieć czym dziś jest fotografia. Dr hab. Marianna Michałowska Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

"Gdyby Bóg był aktywistą praw człowieka" to pozycja dość nietypowa. Jej autor, Bonaventura de Sousa Santos, starał się w niej zmierzyć z dość złożonym tematem, jakim są prawa człowieka.

Bonaventura de Sousa Santos przedstawia w swojej książce nieco inną wizję praw człowieka i stara się odpowiedzieć na pytanie, czy obecne regulacje pomagają ludziom w krajach, gdzie prawa człowieka są łamane, czy wręcz przeciwnie - utrudniają pomoc wyzyskiwanym i wykluczonym.

Autor na kartach swojego dzieła stara się ukazać czytelnikom, że współczesna koncepcja praw człowieka nijak się ma do poglądów, tradycji czy religijności ludzi, których te świeckie definicje mają obejmować. Zlaicyzowane prawa człowieka w bardzo małym stopniu zahaczają o tak ważne kwestie jak wiara i prawo do wyrażania swoich religijnych przekonań w życiu publicznym.

Pisarz pokazuje, że współczesne definicje praw człowieka zostały opracowane w zgodzie z wartościami, jakie prezentują ludzie wyznający ducha neoliberalizmu, popierający całkowitą wolność gospodarczą i brak kontroli ze strony państwa nad rozrastającymi się korporacjami. De Sousa Santos docieka, czy ten stan rzeczy faktycznie pomaga ludziom dotkniętym przez kryzysy, które sprawiają, że łamane są ich prawa. Jego odpowiedź jest negatywna. Dlatego tworzy konkurencyjną wizję praw człowieka i przedstawia ją w swojej książce w taki sposób, by czytelnik bardzo łatwo mógł tę wizję zrozumieć i przyswoić, jeśli oczywiście ma otwarty umysł.

Bonaventura de Sousa Santos to profesor ekonomii na jednym z portugalskich uniwersytetów. W swoich pracach zajmuje się kwestią sprawiedliwości społecznej i badaniem współczesnego kapitalizmu.

Podstawowym celem książki Gender w społeczeństwie polskim jest dostarczenie polskim Czytelniczkom i Czytelnikom złożonej, wielowymiarowej i intersekcjonalnej wiedzy na temat płci kulturowej, osadzonej głęboko w kontekście polskich problemów, przy jednoczesnym odniesieniu tej problematyki do ustaleń badań zagranicznych. Takie porównawcze podejście pokazuje z jednej strony obecny stan rozwoju studiów genderowych w Polsce, ich osiągnięcia, podejmowane tematy, ich specyfikę, z drugiej zaś międzykulturowe i ponadkulturowe podobieństwo zagadnień dotyczących płci.

Jednak niezależnie od intersekcjonalnych wymiarów różnic między kobietami, których sytuacja stanowi główny obszar polskich analiz naukowych dokonywanych z perspektywy genderowej, i które tworzą zaskakująco złożoną rzeczywistość społeczną, można wysnuć wniosek oparty na licznych badaniach naukowych, że istnieją pewne wspólne doświadczenia kobiet. Należą do nich między innymi: nierówności ekonomiczne, segregacja płacowa i zawodowa, szklany sufit, nieodpłatna praca w domu, dyskryminacja rodzajowa, przemoc ze względu na płeć, utowarowienie ciała, przypisanie pracom reprodukcyjnym, niżej ewaluowanym społecznie, nieobecność w sferze polityki i władzy. "Wspólnota" owych doświadczeń nie jest przyjmowana przez badaczki i badaczy a priori, a stanowi raczej wynik wieloletnich badań nad wielowymiarowymi konstruktami płci.

Przygotowana książka dzięki wysiłkowi i wsparciu tak wielu akademiczek i akademików zajmujących się interesującą nas problematyką z pewnością będzie pomocna w prowadzeniu zajęć z zakresu gender studies, socjologii oraz studiów feministycznych, a także w prowadzeniu poszczególnych segmentów zajęć dydaktycznych w szeroko pojętych naukach humanistycznych i społecznych. Książka może stać się także swoistym drogowskazem dla społecznych inicjatyw podejmowanych w celu budowania społeczeństwa obywatelskiego opartego na zasadach równości i sprawiedliwości płci.

"Z najwyższym uznaniem odnoszę się do książki "Jak U siebie. Zamieszkiwanie i komfort" z trzech następujących powodów: [1] ponieważ porusza problematykę cały czas dość słabo obecną w polskim piśmiennictwie socjologicznym i etnologicznym, [2] ponieważ relacjonuje tę problematykę w oparciu o bardzo oryginalnie pomyślany, wzorcowo i rzetelnie przeprowadzony projekt badań empirycznych oraz [3] dlatego, że dostarcza ciekawych i wartych uwagi podpowiedzi do przewartościowań (choćby i niewielkich, lecz inne są już w zasadzie niemożliwe) na poziomie obowiązującej nas wszystkich teorii socjologicznej". Z recenzji prof. dra hab. Rafała Drozdowskiego "Odwołując się do jasno wyłożonych przekonań i założeń co do "charakteru świata społecznego", Marta Skowrońska buduje zniuansowany model strukturalny (relacyjny) zjawiska komfortu, który dopełnia odwołaniami do rezultatów badań empirycznych i erudycyjnymi ich komentarzami. Model ten uznaję za istotne osiągnięcie autorki pracy, przesądzające o wartości przedsięwzięcia badawczego, a także niezwykle wartościowy wkład w dorobek polskiej socjologii ostatniej dekady, przede wszystkim wkład w przebudowę jej dziedzinowego przedmiotu. Zaprezentowany model przybliża społeczną istotę zjawiska komfortu, nadaje temu zjawisku postać kategorialną". Z recenzji prof. dra hab. Rocha Sulimy

W książce ukazano różne oblicza współczesnych konfliktów, wskazując ich źródła i przewidywane następstwa. Nie ulega wątpliwości, że konflikty zagrażają bezpieczeństwu w jego wymiarach lokalnym i globalnym. Są w nich zwycięzcy i przegrani, ofiary, którymi najczęściej stają się tzw. zwyczajni ludzie. Zastanawiająca jest łatwość, z jaką wybuchają i rozprzestrzeniają się konflikty, a także bezradność świata wobec nich, brak skutecznych działań zapobiegawczych i rozwiązań pozwalających na opanowanie sytuacji konfliktowych w zarodku.

Zamieszczone w poszczególnych rozdziałach informacje, dotyczące źródeł omawianych konfliktów, pozwalają zrozumieć współcześnie występujące zjawiska i ich korzenie, sięgające niekiedy w głąb wieków. Konflikty mogą być efektem zmian, same też się do nich istotnie przyczyniają. Z lektury poszczególnych tekstów jasno wynika, że świat stoi w obliczu kolejnych wyzwań i radykalnych przeobrażeń.



Z recenzji prof. dr hab. Iwony Kabzińskiej

Autorka podjęła się zbadania wzajemnych zależności pomiędzy światopoglądem, religią a biografią. Za materiał badawczy posłużyły jej narracje autobiograficzne, czyli kilkugodzinne opowieści o własnym życiu, pozyskane od trzydziestu osób zamieszkałych w Przemyślu, a wywodzących się z trzech różnych wspólnot wyznaniowych: rzymskokatolickiej, greckokatolickiej i zielonoświątkowej. Autorka świadomie zastosowała taki dobór respondentów, interesowało ją bowiem na ile to, co religijne jest wyznacznikiem sensów biograficznych. Tym samym autorka podjęła próbę empirycznego sprawdzenia ustaleń teoretycznych P. Bergera i T. Luckmanna z jednej, zaś W. Pawluczuka z drugiej strony, dotyczących zakorzenienia, funkcjonowania i roli światopoglądu w biografii jednostki. Wnioski wyprowadzone z analizy zebranego materiały biograficznego ukazują w jaki sposób przynależność religijna wpłynęła na światopogląd i trajektorię życia badanych mieszkańców Przemyśla, którzy żyli w skomplikowanych kontekstach historycznych, religijnych i narodowościowych.

Thomas Luckmann w swej książce Niewidzialna religia kwestionuje pewne uproszczenia zawarte w koncepcji globalnej sekularyzacji. W koncepcji Luckmanna religia pełni kluczową funkcję stabilizacyjną i organizacyjną. Jest niezbywalnym elementem życia społecznego i podlega procesom modyfikacji - dostosowania, usunięcie tego elementu zdaniem Thomasa Luckmanna oznacza destrukcję społeczności. Najważniejszym teoretycznym osiągnięciem książki jest teza o prywatyzacji religii, w myśl której religia nie znika z życia społecznego, ale staje się - jako wartość przede wszystkim prywatna - niewidzialna.

Praca ta jest rezultatem trzyletnich badań w ramach projektu EURONAT, a badania w niej przedstawione lokują się w długim szeregu opracowań, które powstały w latach dziewięćdziesiątych, a które dotyczą kontekstu integracji Polski ze strukturami Unii Europejskiej.
Głównym celem badań było poznanie wizerunków Unii i Europy w Polsce w kontekście refleksji Polaków nad nimi samymi i otaczającą ich nową rzeczywistością. W obliczu nowych zjawisk uległa zmianie tożsamość Polaków, zarówno ta "narodowa" jak również nowa - "europejska".
Portrety i autoportret. Polacy o sobie, innych narodach, Europie i Unii Europejskiej Krystyna Romaniszyn

Przedmioty protestu to książka prezentująca nowatorskie badania nad materialnością protestów ulicznych w Polsce i na świecie. Autor posługuje się koncepcjami z zakresu socjologii ruchów społecznych oraz społecznych studiów nad materialnością, aby rozpoznać znaczenie i funkcje przedmiotów, takich jak transparenty, maski, kostiumy i bardziej kreatywne konstrukcje materialne, które możemy zobaczyć w trakcie zgromadzeń publicznych. Poszukując wzorców dla kultury materialnej protestu, przeprowadził między innymi fotograficzne obserwacje uczestniczące w trakcie demonstracji ulicznych, jak również rozmawiał z bezpośrednimi i pośrednimi wytwórcami przedmiotów oraz ramy materialnej dla wydarzeń publicznych. Analizie poddane zostały między innymi Czarny Protest, demonstracje Stop ACTA oraz Marsze Niepodległości. Autor przez pryzmat przedmiotów protestu patrzy na relacje między ludźmi, którzy aktywnie i w różnych rolach angażują się w procesy kontestacji. Proponowana monografia jest pionierską próbą analizy życia przedmiotów w kontekście protestów i kultury oporu. Jej znaczenie wynika jednocześnie z przyjętej perspektywy wizualno-materialnej, jak i odniesienia do kultury współczesnej, w której różne formy masowych protestów są istotną częścią życia publicznego. W związku z tym już w punkcie wyjścia jest to książka co najmniej inspirująca do nowego myślenia o formach oporu, a zarazem dająca odpowiedni do tego zestaw narzędzi. Przede wszystkim podkreślić należy bardzo dobre zaplecze teoretyczne pracy. Autor sprawnie referuje dyskusje w naukach o kulturze i społeczeństwie, ale też świadomie buduje na nich podstawę własnych badań, z czytelnym odniesieniem krytycznym. Stosunkowo niewielki objętościowo tekst ma zatem także wartość przeglądową związaną z teorią ruchów społecznych i badaniami protestów. Proponuje również całościowe ? można by rzec ? strukturalne uporządkowanie pojęć oraz charakteru relacji łączących różne podmioty ludzkie i nieludzkie zaangażowane w protest

Niniejsza książka oraz dodany do niej przez Tłumaczkę list Franza Brentana do Eduarda Zellera stanowią próbę udowodnienia tezy, że Arystoteles był kreacjonistą, zwłaszcza w odniesieniu do tzw. duszy rozumnej. Na mocy tej tezy Arystoteles miał uważać, że to osobowy Bóg tworzy i umieszcza duszę w człowieku. Swego adwersarza, Eduarda Zellera, Brentano „oskarża" o preegzystencję, a więc pogląd, zgodnie z którym dusza rozumna istnieje przed naszymi narodzinami i jest niestworzona.

Współcześnie odchodzi się od obu tych poglądów, skłaniając się raczej ku temu, że nous poietikos jest pewną sferą noetyczną, w której poszczególne umysły mają udział, co jest w pewnym sensie nawiązaniem (nawet jeśli nieświadomym) do późnoantycznych i wczesnośredniowiecznych mistycznych oraz mistycyzujących odczytań Stagiryty.

Interpretacja Brentana jest tyle interesująca, co kontrowersyjna. Explicite powołuje się on na bezpośrednich uczniów Stagiryty - Teofrasta i Eudemosa, próbując połączyć ich, pod wieloma względami rozbieżne, poglądy. Jednak jeszcze bardziej ryzykownym krokiem jest całkowite oparcie się na wykładni św. Tomasza, co do której wiadomo dziś, że nie jest wierna Stagirycie, ale filozofii chrześcijańskiej, i stanowi próbę pogodzenia tych dwóch nurtów myślowych. Brentano uważa swą inspirację Akwinatą jedynie za umiarkowaną. Czytelnik tej, czy też pozostałych książek z Brentanowskiego cyklu „Aristotelica", przekona się, że inspiracja ta jest potężna. Choć tezy Brentana są kontrowersyjne, to dowodzi ich on bardzo skrupulatnie, wprowadzając Czytelnika w fascynujący świat psychologii Arystotelesa, w którym nic nie jest oczywiste.

Wybór problemu badawczego uważam za niezmiernie istotny. Problematyka pracy pozwala na integrację podstawowych dla socjologii zagadnień dotyczących relacji między wymiarem, w którym w centrum pozostaje jednostka (procesy socjalizacji, jej system wartości, motywacje i poczucie tożsamości), a wymiarem organizacji, w których przygotowuje się ona do pełnienia ról zawodowych i realizuje je, oraz poziomem struktur społecznych relacji między kulturą a gospodarką czy tematyką stratyfikacji społecznej. Problematyka ta obecna jest od samego początku socjologii, której wybitni przedstawiciele starali się odpowiedzieć na pytania dotyczące kształtowania się nowoczesnego społeczeństwa i jego przeobrażeń.
Z recenzji prof. Piotra Górskiego