Literatura piękna

Chłopiec nie zadaje pytań, kiedy po zamachu na Olofa Palmego ojciec każe mu się spakować i mówi, że wyjeżdżają do Danii. To nie pierwsza i nie ostatnia przeprowadzka. Za to jak zwykle nagła i nieoczekiwana. Chłopiec wie jednak, że tak trzeba. Rozumie też, że nie może chodzić do szkoły jak inne dzieci. Chłopiec nie pyta, dlaczego ojciec raz pracuje jako ochroniarz w klubie ze striptizem, to znów jako stolarz albo ogrodnik. Czasem nawet pomaga mu w pracy. No i nie dziwi się, że zdarza im się nie płacić za rzeczy, które zabierają ze sklepów, bo ojciec mówi, że to nie jest kradzież. Wie, że wszystko to jest częścią baśni, w której on sam - królewicz, i jego ojciec - król, toczą nierówną walkę z tajemniczą białą królową.

Ósme wydanie powieści Andrzeja Stasiuka, za którą otrzymał on nagrodę Fundacji Kultury (1994) i Fundacji im. Kościelskich (1995).

"Brzuch Matki Boskiej" to powieść o losach kobiet z czterech ostatnich pokoleń rodziny Marty. Ich burzliwe losy i droga od małej wsi aż do rybackiej Ustki. Fascynujący obraz przemian społeczno-obyczajowych.

Marta, córka Gabrysi, wnuczka Kazi, prawnuczka Marianny, opowiada historię czterech pokoleń swojej rodziny. Historię widzianą oczami kobiet. Sama tak oto wprowadza nas w nurt tej opowieści: "Spisałam te kilka rodzinnych opowieści, zanim odejdą w niepamięć. Zbierałam je przez parę lat. W weekendy jeździłam do Ustki i nagrywałam na prymitywny dyktafon losy wszystkich moich kobiet. Zaczęłam od cioci Ziuty, której własna przeszłość mieszała się już w głowie. Czasem, gdy z Afryki przyjeżdżała babcia Kazia, starałam się uwiecznić także jej losy, choć nie było to łatwe, bo nie należy do wylewnych. Sama także przypomniałam sobie mnóstwo historii, które słyszałam w dzieciństwie i których absurdalność lub dramatyzm wywoływały we mnie niepokój. Dręczyła mnie niesprawiedliwość wydarzeń i chciałam wyjawić to, co sprytnie ukrył czas..."

W ten sposób powstawała opowieść z jednej strony tragiczna, z drugiej fascynująca. Na kartach tej książki znajdziemy wspomnienia przedstawicielek czterech pokoleń. Wspomnienia, które składają się na obraz trudnego, często bolesnego losu kobiet na tle zachodzących w Polsce przemian społecznych i politycznych XX wieku. Śledzimy ich drogę od poleskiej wsi Gęś po rybacką Ustkę. A droga to kręta, często usłana głazami. Co pcha je przed siebie? Nic innego, jak tylko tęsknota za lepszym życiem, lepszą przyszłością dla siebie i swoich dzieci.

To opowieść na wskroś kobieca. Mężczyźni grają tu rolę drugoplanową, bo też okazywali się oni często wiarołomni. Zdradzali lub szybko odchodzili... To opowieść o byciu kobietą i kobiecych tęsknotach brzemiennych w skutki niczym okrągły jak jabłko brzuch Matki Boskiej...

Hasłem naszym mizeria, okryciem nędza, napojem łzy. Myśląc o historii niewolnictwa, niejednokrotnie nie pamiętamy o historii polskich chłopów i chłopek. Ale jak inaczej nazwać ich darmową pracę pod ciągłą groźbą kary cielesnej? Jedynie dzięki dokładnemu przyjrzeniu się tej przemilczanej historii możemy zrozumieć istotę strategii przetrwania w systemie pańszczyzny. Dopiero wtedy możemy również dostrzec nić łączącą niewolniczą pracę na polskim dworze z służebną formą naszych współczesnych form zatrudnienia. Bo to nie rewolucja przemysłowa, tylko folwarczny przemysł okrucieństwa stanowił prolog do współczesności.
Antropolog Kacper Pobłocki w błyskotliwym i erudycyjnym Chamstwie rzuca nowe światło na zmitologizowaną opowieść o czasach Rzeczpospolitej szlacheckiej. Nie boi się stawiać trudnych pytań dotyczących chłopskiego niewolnictwa, obrazowo ukazuje krwawą przemoc panów i odważnie kreśli historię polskiego patriarchatu, dowodząc, że w tym splocie klasowych podziałów, okrucieństwa i wyzysku zaklęta jest nasza ojczyzna pańszczyzna.
Chamstwo jest gruntownym, rewelatorskim studium pańszczyźnianego świata. Proponuje inną opowieść o naszych narodowych mitologiach, o polskich przeklętych problemach, gdyż oddaje głos tym, których nazywano Wielkimi Niemowami, bo mieli uszy wyłącznie ku słuchaniu pańszczyźnianym chłopom. Kacper Pobłocki wywołuje klisze, często drastyczne, które przez stulecia pozostawały w ciemni oficjalnej historii. Chamstwo jest dziełem otwierającym nowy dyskurs o pańskości i chłopskości, o społecznych rodowodach i tożsamości kulturowej Polaków oraz o tym, komu wciąż słoma wyłazi z butów. prof. Roch Sulima

Upiorny ciemny las - przestrzeń pierwotna i niebezpieczna, ale wciąż żywa, realna i dotkliwa - jak Wschód. Z drugiej strony - zwirtualizowany dom z upiornym symulatorem - siedlisko mechanicznego Zachodu. Oto ponure dekoracje "Ciemnego lasu" - tragifarsy science fiction, nieco lemowskiej opowieści o "współpracy" Wschodu z Zachodem, o obustronnej, toksycznej zależności, o mitach starego i nowego świata, o serii malowniczych stereotypów. Stasiuk wykorzystał w dramacie jedną z teorii rozwoju cywilizacji, według której ludzie w toku ewolucji podzielą się na długowiecznych, zdrowych, bogatych i sprawujących władzę panów - i tanią siłę roboczą. To oczywiście świetny materiał na wschodnio-zachodni dowcip! I znów - podobnie jak w "Nocy" - wnikliwie i z humorem prześwietlił Stasiuk stereotypy dotyczące mieszkańców Wschodu - robotników, wieśniaków, wąsaczy. Zakpił z marksistowskiego imperatywu pracy: bohater frakcji zachodniej - Syn - z braku pracy uległ całkowitej degrengoladzie i stracił poczucie sensu życia. Odurza się jeno białym proszkiem oraz ulega stymulacjom i symulacjom - na przemian.

Kobietę, która pochowała męża, nazywa się wdową, mężczyznę, który stracił żonę - wdowcem. Dziecko bez rodziców jest sierotą. A jak nazwać ojca i matkę, którym zmarło dziecko? Po śmierci córeczki Isy P.F. Thomése znalazł się w przepełnionych ciszą pokojach, pośród niedoświadczonych słów, które dopiero musiał się nauczyć pisać. Cień mojego dziecka jest przejmującą relacją z tego poszukiwania słów. Całe życie zostaje wywrócone do góry nogami, każde znaczenie musi na nowo zostać znalezione."Jeśli ona gdzieś jeszcze jest, to w języku". Cień mojego dziecka to hołd złożony zmarłej córce, deklaracja miłości, piękna elegia i jednocześnie studium żałoby.

"Czarna małpa" to kolejna powieść znakomitego rosyjskiego prozaika, która pokazuje złożoną rosyjską rzeczywistość. Bohater, pisarz i dziennikarz, wpada na trop tajemniczego laboratorium, w którym odbywają się badania psychiatryczne nad dziećmi. W tym samym czasie, w odległej wiosce, ma miejsce makabryczna zbrodnia dokonana przez nieletnich... Sensacyjny wątek jest świetnym pretekstem, by pokazać surowość systemu, podwójne standardy, mroczny półświatek i zacofanie prowincji. Równie mistrzowsko zdziera Prilepin uczuciowe pozłotko z relacji damsko-męskich i miłości rodzicielskiej, obnażając lęki, seksualne frustracje i samotność bohatera. Czarna małpa" to zaskakujące połączenie politycznego thrillera, dramatu psychologicznego i powieści obyczajowej.

Siostry Mirabal - tytułowe Motyle - to bohaterki narodowe na Dominikanie. Zaangażowały się w walkę o wolność w czasach krwawej dyktatury Rafaela Trujillo. Trzy z czterech sióstr zapłaciły za to najwyższą cenę. Julia Alvarez pasjonująco odtwarza historię ich życia, świat uczuć i wartości, a także egzotyczne realia Dominikany. Charyzmatyczne, pełne pasji i zaangażowania bohaterki zjednały sobie sympatię i uznanie tysięcy kobiet na całym świecie. Powieść Julii Alvarez stała się światowym bestsellerem i przetłumaczono ją na szesnaście języków. Książka była nominowana do prestiżowej nagrody National Book Critics Circle Award, zyskała też dużą popularność wśród klubów czytelniczych. Powieść zekranizowano, a w filmie wystąpili m.in. Salma Hayek i nominowany do Oscara Edward James Olmos. W 1999 roku ONZ ustanowiło 25 listopada Międzynarodowym Dniem Eliminacji Przemocy Wobec Kobiet, by uczcić rocznicę brutalnego morderstwa trzech sióstr Mirabal

"Wydanie dwujęzyczne. Tłumaczenie na język niemiecki Olaf Kühl. ""Turek jak to Turek. Znów stoi u bram i dybie na nasze, polskie. Jest jednak pewien postęp, bo tym razem Turek jest kobietą."" Stasiuk Sztuka została napisana w ramach projektu"After the Fall Europe After 1989"", realizowanego przez Goethe Institut, Staatschauspiel Dresden i Theaterbüro Mülheim i współfinansowanego przez niemieckie Federalne Ministerstwo Spraw Zagranicznych i zostanie wystawiona (premiera: 19 czerwca) przez Stary Teatr w Krakowie w reżyserii Mikołaja Grabowskiego (występują: Iwona Bielska, Paulina Poślednik, Piotr Głowacki, Zbigniew W. Kaleta, Wiktor Loga-Skarczewski, Jan Peszek, Jacek Romanowski, Krzysztof Wieszczek; muzyka Mikołaj Trzaska)."

Czarne 2009, ISBN: 978-83-7536-072-1, 140x170, 160 s., oprawa miękka

Najnowsza książka Kjella Oli Dahla to mroczna i tragiczna opowieść o zemście i erotycznej obsesji. Detektyw Frank Frolich przypadkowo wplątuje się w romans z tajemniczą Elisabeth Faremo. Wkrótce odkrywa, że jego kochanka jest siostrą przestępcy. Gdy w mieście dochodzi do napadu, w którym ginie młody ochroniarz, anonimowy donos wskazuje na brata pięknej Elisabeth. Pożądanie i ciekawość zaprowadzą praworządnego glinę do podejrzanych zaułków i szemranych miejsc norweskiego półświatka. Powieść Czwarty napastnik to klasyczny kryminał noir w nowoczesnym wydaniu. Dahl czerpie z najlepszych amerykańskich wzorów, a jego powieść z pewnością spodoba się wielbicielom Caina, Hammetta czy Chandlera

Mimo policyjnych kontroli i wyjazdu Marji na studia do Stanów Wiktor Kärppä stara się prowadzić przykładne życie praworządnego obywatela. Niestety sprawy się komplikują, gdy do Helsinek sprowadza się z Rosji jego starszy brat Aleksiej, a na rynku pojawia się superheroina zbierająca śmiertelne żniwo. Rosyjska mafia i fińska policja chcą jak najszybciej zlikwidować dopływ nowego narkotyku. Bracia są na celowniku. Wiktor musi więc znaleźć prawdziwe źródło narkotyku. Tymczasem na drodze staje ponętna Helena - zamężna kusicielka zwiastująca kłopoty. Rönkä pisze jasno i zwięźle, poświęca dużo uwagi nawet epizodycznym postaciom i tworzy przekonującą, mocną narracje. Dobry brat, zły brat to pozbawiony niepotrzebnego blasku, mrożący krew w żyłach, wciągający kryminał. Helge Hopp. Kärppä to tak przyjemny gość, że po prostu chce się z nim być. Satakunnan Kansa (Finlandia) Mądra, bezpretensjonalna powieść, która daje czytelnikowi mnóstwo materiału do przemyśleń. Ulrich Noller, WDR (Niemcy)

Jest to opowieść o niełatwym losie literackiego gastarbajtera. Pełna jest celnych obserwacji, błyskotliwych refleksji oraz niewyszukanego humoru.
Autor
Osnowa fabularna tej książeczki śmiesznej, a zarazem melancholijnej jest prosta: od kilkunastu lat Andrzej Stasiuk jako pisarz odbywa tury objazdowe po krajach niemieckojęzycznych. Czyta, odpowiada na pytania, wraca do hotelu, rano wsiada w pociąg, idzie na spotkanie, czyta, odpowiada na pytania, wraca do hotelu... Przemysław Czapliński
Czyta się to świetnie! Zachwyca lekkość Stasiukowego pióra, żartobliwy ton, zręczne żonglowanie stereotypami ('ta opowieść jest pełna uprzedzeń'), z całą świadomością prowokacji, jaką owa żonglerka jest podszyta. I jeśli ktoś lubi pogodną, gawędziarską książkę tego autora sprzed dziewięciu lat ('Jak zostałem pisarzem'), a piszący te słowa bardzo ją lubi, to będzie mu dobrze również z Dojczland. Dariusz Nowacki
Andrzej Stasiuk, piewca bezdroży Albanii, wielbiciel rumuńskich paradoksów i entuzjasta bałkańskich przestrzeni, napisał świetną książkę o Niemczech, kraju, który we wszystkich możliwych aspektach jest przeciwieństwem zapoznanych obszarów środkowo i wschodnioeuropejskich.
Dojczland nawiązuje do najlepszych prozatorskich osiągnięć pisarza, zwłaszcza do świetnego Jadąc do Babadag podróż jest tu przede wszystkim metodą konstruowania własnej tożsamości i pretekstem do snucia opowieści. Artur Madaliński
Wielką radość sprawił mi Andrzej Stasiuk książką Dojczland. Jarosław Klejnocki
Kiedy próbuję szukać literackich analogii, przychodzą mi na myśl świetne Europeana Patrika Ourednika. Piotr Kofta
Urok książki leży w spontanicznych szarżach mentalnych. Paweł Gołoburda

Ostatnie lato XX wieku na Olandii jest wyjątkowo upalne. Zbliża się midsommar, noc świętojańska. Na wyspie już od dawna nie było tylu turystów. Jednak nie wszyscy chcą tylko korzystać z uroków olandzkiego lata. Jeden z letników przyjechał, by wyrównać rachunki z przeszłości. Kim jest Jak dziś wygląda Pewnej nocy do drzwi Gerlofa Davidssona dobija się przerażony chłopiec. Opowiada staruszkowi o dryfującym statku widmie. Na jego pokładzie są umierający marynarze, a na mostku kapitańskim człowiek duch. Klucz do zagadki tkwi w wydarzeniach sprzed prawie siedemdziesięciu lat "Duch na wyspie" to ostatnia część olandzkiego cyklu, w którym Johan Theorin po mistrzowsku łączy przeszłość i teraźniejszość, świat duchów i ludzi.

No więc Dukla. Dziwne miasteczko, z którego nie ma już dokąd pojechać. Dalej jest tylko Słowacja, a jeszcze dalej Bieszczady, lecz po drodze diabeł powtarza jak litanię swoje dobranoc i nic z rzeczy ważnych się nie przydarza, nic, tylko kruche domy przycupnięte przy szosie jak wróble na drucie, a pomiędzy nimi wietrzne wygony nieodmiennie zakończone niebem, które wznosi się, a potem przegina, zawisa nad głową, by wesprzeć się o przeciwległy skraj horyzontu. Tak jest Dukla, uwertura pustych przestrzeni. Dokąd pojechać z Dukli? Z Dukli można tylko wracać. Podkarpacki Hel, urbanistyczna ultima Thule. Dalej już tylko drewniane chyżki i betonowe okruchy corbusierowskich bastardów czyli rzeczy, z którymi pejzaż daje sobie jakoś radę.
Fragment książki

Dziennik Hadriena i Rumianki to zapiski z czteromiesięcznej podróży, w którą nastoletni Hadrien wyruszył ze swoją... krową. Biała Rumianka wytrwale dźwiga ciężary i towarzyszy swemu panu w wyprawie przez Francję, wzbudzając nie lada sensację. Okazuje się, że nie jest może najlepszym zwierzęciem jucznym, ale za to niezwykle wiernym przyjecielem. Hadrien zwierza się z trudów i radości wyprawy, opisuje mijane krajobrazy, z dyskretnym humorem szkicuje obraz Francji innej niż ta, którą powszechnie znamy, a przede wszystkim opowiada o tym, co dla niego najważniejsze - ludziach poznawanych w drodze. 

Warszawa, wczesne lata dziewięćdziesiąte. Drobny przedsiębiorca nie może oddać pożyczonych pieniędzy. Wikła się w gangsterską historię. Sensacyjna fabuła skrywa opowieść o pożądaniu, bogactwie, pieniądzach i rozpadającym się świecie.

"Dziki Kąt" to przedziwna proza złamana poezją. Postaci bohaterów łączą w sobie cechy plebejuszowskie z inteligenckimi. Refleksyjność, erudycja i poetyckie przywidzenia (często po czaju) narratora -Świętego nie gryzą się jednak zupełnie z folklorystycznym charakterem opowieści. Trudny, stawiający opór język, stanowi jest estetycznym eksperymentem doskonale odzwierciedlającym ową dwoistość postaci zawieszonych miedzy światami. Powieść Śliwińskiego to historia mentalnego miejsca, tytułowego Dzikiego Kąta, gdzie wszystko jest jakby spomiędzy, nienależące do nikogo, przekraczające granicę stylów, estetyk, gatunków. W takim świecie niejasnych transgresji żyje dziś każdy - inteligent z Los Menelos. A w tle kawał najnowszej historii Polski z wiernie oddanej, ludowej perspektywy.

U Żadana koniec znanego świata okazuje się wstępem do naprawdę długiego koszmaru.
Pasza trzydziestopięcioletni nauczyciel, mruk, idealista - musi odebrać z internatu siostrzeńca i wrócić z nim do domu. Byłoby to może łatwe, gdyby nie wojna. Jakoś rok temu przywieźli ją ze sobą ci dziwni ludzie, od których czuć prochem, tytoniem i smarem. Mówią w tym samym języku, w którym mówi Pasza, ale też w państwowym, którego Pasza uczy. Najpierw widywano ich w telewizji, później na ulicach. Potem kraj został znienacka anulowany, a na jego miejsce podstawiono zrujnowane industrialne przedmieścia, opustoszałe wioski i miasto widmo, w którym grasują okupanci, płoną bloki i trwa kanonada. Z tej pułapki można się wymknąć tylko cudem lub za cenę ogromnego upokorzenia. Albo w trumnie.
Wyobraźcie sobie Drogę Cormaca McCarthy'ego, tyle że osadzoną w zimowym wojennym Donbasie. To jest właśnie Internat.

Tym razem autorka opowiada o sobie i swoim życiu w znakomitych esejach. Pisze o strachu i przemocy, o przyjaciołach i zdrajcach, o masie i władzy, o tym, jakie pocieszenie w największej rozpaczy daje literatura.

„Gdy trzeba było podejmować wybory polityczne, nie było we mnie szarpaniny, decyzja pojawiała się natychmiast i była niewzruszona. Ale w sprawach prywatnych, a więc dotyczących uczuć, emocje wywracały często na opak to, co głowa już dawno wyjaśniła.