Literaturoznawstwo, językoznawstwo

Zbiór tekstów, napisanych przez polskich i niemieckich literaturoznawców, poświęcony związkom wybitnego polskiego poety i dramaturga z kulturą niemiecką: kontaktom personalnym, wzajemnym inspiracjom i recepcji jego twórczości. Autorzy kolejnych esejów omawiają m.in. miejsce poezji Tadeusza Różewicza w pejzażu liryki niemieckiej, niemiecką mitologię i motywy jego dzieł, początek dziejów recepcji. Wskazują ponadto inspiracje twórczością Nietzschego, Kafki i Celana oraz analizują trudną sztukę przekładu dzieł Mistrza na język obcy. Odkrywają tym samym silne, a często nieuświadamiane związki pisarza z kulturą naszych zachodnich sąsiadów, dla których pozostaje on niekwestionowanym autorytetem i „nauczycielem”.

Zredagowana przez prof. Lilianę Sikorską Antologia literatury irlandzkiej to publikacja w Polsce pionierska i bardzo potrzebna. Na tę ważną książkę zbierającą najciekawsze teksty anglojęzycznej literatury irlandzkiej czekają nie tylko liczni studenci anglistyki i kierunków neofilologicznych, do których jest przede wszystkim skierowana, ale też rosnące grono czytelników interesujących się literaturą i kulturą irlandzką. W ostatnich bowiem latach da się w Polsce zaobserwować ożywienie zainteresowania literaturą irlandzką. Umieszczone przy każdym okresie działy Cultural Studies poszerzają zakres materiałów źródłowych o piśmiennictwo, które w tradycji anglosaskiej jest traktowane na równi z literaturą piękną. Równorzędne potraktowanie tekstów literackich i kulturoznawczych jest również odzwierciedleniem obecnej we współczesnej humanistyce tendencji do zacierania granic między beletrystyką a innymi dyskursami osadzonymi bezpośrednio w rzeczywistości społeczno-kulturowej danego obszaru czy regionu. 

Książka do angielskiego, część piąta z serii "Angielski w tłumaczeniach". Z książki tej najbardziej skorzystają ci, którzy pragną nauczyć się i ćwiczyć swą płynność w poruszaniu się w bardziej skomplikowanych strukturach językowych. Skorzystają z niej zarówno uczniowie przygotowujący się do matury, studenci jak i osoby dorosłe.

Wszyscy mamy kłopot z kulturą masową. Twórcy, ponieważ ją tworzą, konsumenci, ponieważ ją konsumują, ci, którzy nie mają z nią nic wspólnego... choć takich już właściwie nie ma. Jednak w 1964 roku, gdy ukazali się we Włoszech Apokaliptycy i dostosowani, mogło się wydawać, że splendid isolation lub wieża z kości słoniowej pozwolą przetrwać najazd nowych barbarzyńców. Umberto Eco był zdecydowanym przeciwnikiem takiego nastawienia: Dlatego też trzydziestodwuletni wówczas autor Dzieła otwartego wytyczył nowe ścieżki badań nad kulturą masową, zajmując się m.in. kiczem, językiem komiksu, typami postaci (mit Supermana), gatunkami scence fiction i horrorem, piosenką rozrywkową i telewizją. Wiele z jego hipotez i przewidywań pozostało aktualnych do dziś. Kultura masowa w tym czasie zmieniła się diametralnie, czyżby zatem tak mało zmienili się jej odbiorcy Na to i wiele innych pytań warto w tej książce poszukać odpowiedzi.

Autobiografizm jest zjawiskiem pogranicznym, oscylującym między sztuką a życiem, wzniosłością a trywialnością. Choć od kilku dekad podlega systematycznym badaniom oraz cieszy się zainteresowaniem czytelników, twórców i mediów, nie traci "dzikiego" charakteru: przyrasta, zarasta, zmienia się i multiplikuje. Na takim założeniu oparte zostały temat i kompozycja tej monografii, szóstej publikacji w serii Centrum Badań Dyskursów Postzależnościowych. W trzech częściach książki znalazły się artykuły ułożone według klucza pojęciowego, wykrystalizowanego podczas dyskusji, która odbyła się tym razem w Instytucie Polonistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu Szczecińskiego, na wieloznacznym pograniczu.

Boszniacy. Literackie narracje tożsamościowe po 1992 roku to studium poświęcone kształtowaniu się tożsamości muzułmanów z Bośni i Hercegowiny oraz jej emanacjom w najnowszej twórczości literackiej. Autorka przez pryzmat boszniackich narracji o wojnie, historii i islamie, a także kształtowania się uwikłanego w dyskurs narodowościowy kanonu literatury boszniackiej i bośniacko-hercegowińskiej przekonująco pokazuje mechanizmy rozwoju samoświadomości Boszniaków na przestrzeni XX wieku. Z pozycji literaturoznawczych i kulturoznawczych analizuje rozwój ich samoświadomości od czasów osmańskich poprzez lata austro-węgierskiego panowania nad Bośnią, czasy Jugosławii aż po najnowsze doświadczenia bratobójczej wojny z lat dziewięćdziesiątych.
Rekomendacje:
Autorka omawia materiały publicystyczne, historycznoliterackie i literackie nieobecne w dorobku polskiej slawistyki. Sięga także po realia życia codziennego, trafnie charakteryzując ich funkcję w obrębie „narodowotwórczego” dyskursu Boszniaków – bośniackich muzułmanów.
Prof. dr hab. Maria Dąbrowska-Partyka

W najnowszym tomie Julii Hartwig Spojrzenie odnaleźć można znamienną uwagę: `jaka to przestrzeń bez końca/ od zachwytu światem/ do gęstej grozy nocy`. Metaforyka i tematyka przestrzenna w twórczości autorki Zobaczonego jest jednym z najważniejszych środków ujmowania doświadczeń artystycznych i życiowych, własnych i cudzych. W pracy przedstawiono propozycję odczytania różnorodnego dorobku twórczego Julii Hartwig, obejmującego nie tylko poezję, ale także diarystykę, utwory dla dzieci, felietony, eseje i tłumaczenia, ze szczególnym uwzględnieniem właśnie aspektów przestrzennych i wymiaru autobiograficznego.

Prezentowany tom zawiera prace polskich i zagranicznych autorów poświęcone librettu Czarodziejskiego fletu jego polskie tłumaczenie. Napisany przez Emanuela Schikanedera i naznaczony specyficznym politycznym i intelektualnym klimatem józefińskiego Wiednia tekst jest bez wątpienia ważnym, ciągle intrygującym dokonaniem nie tylko austriackiego, ale także i europejskiego oświecenia. Dzięki muzyce Mozarta żyje do dziś na scenach operowych całego świata; pochodzące z niego motywy i postacie pojawiają się także we współczesnej kulturze masowej.

„Zmysłowość i metafizyka nie wykluczają się, podobnie jak wiara i wątpliwości, ale warunkują się wzajemnie. Odpychająca jest natura jako taka, rządząca się swym wewnętrznym prawem, ale dla człowieka jest piękna, ponieważ umie on patrzeć na nią oczami, w których odzwierciedla się pierwiastek boski (…) Nie każda erotyczna miłość jest chciwą żądzą, nie każde piękno pokusą i uwiedzeniem. Ale różnice te należy stale sprawdzać ? czy to w odniesieniu do wiewiórki, czy leszczyny, czy pięknej kobiety. Oto paradoks, który Miłosz odkrywa i wciąż na nowo formułuje: jeśli stanę się myśliwym, to podporządkuję się prawu natury, jeśli jednak pozwolę, by mnie objęła i ogarnęła, wówczas rzucę na nią urok, zaczaruję ją boskim spojrzeniem. Katastrofa kulturowa, której Miłosz się spodziewał, faktycznie miała miejsce.

Karol Irzykowski wypowiadał się w różnych formach pisarstwa krytycznoliterackiego są wśród nich recenzje portrety i sylwetki artykuły sprawozdawcze informacyjne i przeglądowe. Ale przede wszystkim pasjonowały go problemy ogólne literatury jako swoistej wiedzy o człowieku i jako techniki artystycznej. Najchętniej przy tym wyrażał swe poglądy podejmując polemiczny dyskurs z twierdzeniami już sformułowanymi.

Spotkanie z poezją Kniaźnina zyskało w książce formułę otwartą. Albowiem jest ona odzwierciedleniem, niejako kontynuacją specjalistycznej konferencji naukowej, zarazem jednak projektuje nowy, poszerzony czytelniczo poziom lektury.
Każdy z czytelników tego tomu wkroczy do wspólnoty czytających poezję "śpiewaka Temiry".
W koncepcji Redaktorów i Autorów tomu mieści się stworzenie realnych możliwości szerokiego czytania poety. Ten rodzaj projektu zapewnia przywrócenie osiemnastowiecznych wierszy do współczesnego obiegu czytelniczego.
Irena Kadulska

Książka o charakterze informacyjno-popularyzatorskim, mająca za zadanie przybliżyć czytelnikowi polskiemu, który nie ma dostępu do oryginalnych tekstów, burzliwą historię literatury afro-amerykańskiej. Autor omawia początki niewolnictwa jako źródło powstania swoistej i odrębnej kultury, analizuje pierwsze płody piśmiennicze tej formacji kulturalnej powstałe w XVIII wieku, opisuje stopniową ewolucję pisarstwa Afro-Amerykanów od relacji czy autobiografii ku literackiej fikcji, wiele miejsca poświęca także działalności ruchu literackiego ?The Harlem Renaissance? będącego wyrazem bogactwa afro-amerykańskiej kultury ludowej. Kolejne rozdziały zajmują się nurtem literatury będącej wyrazem frustracji i protestu społeczno-politycznego pokolenia doświadczonego krachem gospodarki amerykańskiej po roku 1929, omawiają wreszcie dojrzały okres lat powojennych oraz stopniowy spadek nastrojów buntowniczo-rewolucyjnych w latach 60. i 70., który zaowocował zwrotem autorów ku przeszłości i tradycji. Całość kończą teksty poświęcone literaturze ostatniej dekady XX wieku, w tym pisarstwu kobiet.

W książce Magdaleny Barbaruk Don Kichote nie jest postacią papierową; przeciwnie, okazuje się bohaterem zaskakująco żywym i żywotnym, swego rodzaju lustrem, w którym nie tylko kultura hiszpańska może się bez trudu przejrzeć. Dzieje się tak dlatego, że Autorka wyprowadza swojego bohatera z przestrzeni literatury i historii i wprowadza go w domenę kultury i współczesności. Ujawnia nieprzeczuwane i nieobliczalne semantyczne potencje donkichotyzmu, czyniące z błędnego rycerza uniwersalny model nowożytnej i nowoczesnej egzystencji. Co więcej, przekonuje ona, że arcydzieło Cervantesa wciąż rzuca na nas dający do myślenia urok (czar?, klątwę?). Innymi słowy, że nie tylko my je czytamy, ale również, że i ono nas czyta.

dr hab. Dariusz Czaja

Każdą epokę ludzkiej myśli można by zdefiniować dostatecznie głęboko przez relacje, jakie ustanawia między marzeniem sennym a życiem na jawie. Zapewne zawsze będziemy dziwić się temu, że przeżywamy dwie równoległe, przenikające się egzystencje, których nie potrafimy jednak ze sobą w pełni pogodzić. Każda istota ludzka zaś prędzej czy później, mniej czy bardziej jasno, ciągle, a zwłaszcza pilnie zadaje sobie owo natrętne pytanie: czy ja jestem tym, który śni Pytanie, które pojawia się w nieskończonej liczbie postaci, które dotyka naszych racji istnienia, wyborów, jakich musimy dokonywać między naszymi wewnętrznymi możliwościami, problemu zarówno poznania, jak i poezji. To jedno z owych trzech lub czterech pytań, na które nie wolno nam udzielić odpowiedzi, która czyniłaby zadość jedynie myśleniu abstrakcyjnemu, oderwanemu od egzystencji i fundamentalnego niepokoju nie stawiamy ich bowiem w ramach autonomicznej refleksji, lecz są one niejako rzucane nam w twarz przez jakąś nieokreśloną rzeczywistość, przerastającą nas samych, od której jednak zależymy na tyle, że nie możemy odmówić z nią dialogu bez skazywania się na życie niepełne.

Maryla Falk (ur. 1906 we Lwowie, zm. 1980 w Chamonix), uczennica wielkiego orientalisty Jeana Przyluskiego, wykładająca później we Włoszech, w Indiach i we Francji, należała do najwybitniejszych indologów XX wieku. Jej główne dzieło - opublikowany w 1939 r. po włosku Mit psychologiczny w starożytnych Indiach - niemal całkowicie zapomniane przez dziesięciolecia, świat naukowy ze zdumieniem zaczął odkrywać ponownie w 1986 r., gdy w mediolańskim wydawnictwie Adelphi ukazała się jego reedycja. W ojczystym języku Autorki - po polsku - opublikowało je w 2011 r. wydawnictwo Universitas. Do tego czasu Maryla Falk była w swym rodzinnym kraju prawie nieznana. Książka niniejsza, traktująca o indyjskich pierwiastkach w twórczości dwu wybitnych przedstawicieli romantyzmu europejskiego, Novalisa i Słowackiego, jest więc następnym krokiem w przywracaniu polskiej kulturze dorobku tej wybitnej uczonej, osoby skądinąd nietuzinkowej i tajemniczej. W Dwu esejach Maryla Falk, genialnie uzdolniona orientalistka, odsłania inne swoje oblicze - wytrawnej znawczyni literatury polskiej i niemieckiej, a także uniwersalnej tradycji ezoterycznej i religii misteryjnych. Esej o Novalisie, napisany przez autorkę po włosku, ukazał się w Neapolu w 1938 roku, studium zaś o Słowackim, w oryginale po angielsku, pochodzi z 1949 roku.

Nigdy przedtem i nigdy potem nie zdarzył się w polskiej kulturze fenomen tak bujnego życia literackiego. Lata 1918-1939 były w dziejach naszej kultury wyjątkiem. Barwnym, radosnym, złożonym. Między kolejnymi trudnymi lekcjami historia podarowała nam pauzę, podczas której mogliśmy zabawić się w normalność.