Sic!

Chwile. Wspomnienia dalekie i bliskie Elżbiety Isakiewicz

Wybucha zaraza. W jej ciszy i grozie rodzi się dziennik. Czyta się go jak powieść, gęstą, wielowarstwową, buszującą w czasie. Autorka sięga do wspomnień z dzieciństwa, by ze stękającej biedą poniemieckiej kamienicy w nadmorskim miasteczku wyprowadzić je na drogę, na której los spotyka narratorkę z postaciami z wielkiej historii, m.in. Lechem Wałęsą, Czesławem Miłoszem, Ryszardem Kuklińskim czy Janem Nowakiem-Jeziorańskim. Widziane z bliska sceny z najnowszych dziejów Polski przenikają się z intymnymi wątkami osobistymi, te zaś z dźwigającymi swoją dramaturgię historiami poznanych ludzi, lektur i społecznych zjawisk.

Różnorodność gatunkową "Chwil", od reportażu po prozę poetycką, łączy energia języka, wyłuskującego niecodzienne skojarzenia, odsłaniającego ukrytą esencję zdarzeń i nadającego książce własny styl, a także klimat pokory i respektu wobec niezgłębionej tajemnicy istnienia.

W tomie pod tytułem 1863 przedstawiony jest obraz Powstania Styczniowego, który, ze znacznym zresztą opóźnieniem, bo dopiero na przełomie XIX i XX wieku, stworzyli wielcy polscy pisarze Stefan Żeromski i Eliza Orzeszkowa. To ówczesne opóźnienie miało dwie przyczyny. Jedną, jawną i mniej ważną, były restrykcyjne działania carskiej cenzury. Drugą, ukrytą i znacznie ważniejszą, były różnice w ocenie Powstania Styczniowego i jego dziedzictwa różnice, które na wiele dziesięcioleci podzieliły polskie społeczeństwo.

Afazja polska jest próbą zmierzenia się z nieopowiedzianą lub słabo znaną historią XX wieku. Wychodząc od konstatacji, że Polska po komunizmie przypomina człowieka, który w wyniku traumatycznych doświadczeń utracił zdolność autoekspresji oraz umiejętność określania własnego miejsca w świecie, odtwarza Przemysław Dakowicz pierwsze akty niemieckiego i sowieckiego terroru, wymierzonego przede wszystkim w polskie elity kulturalne, społeczne i polityczne.

Eseje zebrane w tomie koncentrują się wokół najbardziej symbolicznych wydarzeń pierwszych miesięcy II wojny światowej, widzianych wszelako przez pryzmat skomplikowanego procesu społeczno-kulturowej inżynierii, trwającego od jesieni 1939 roku do przełomu lat 80. i 90. minionego stulecia. Czytelnik przemierza wraz z narratorem ulice obleganego przez Sowietów Grodna, towarzyszy w ostatniej drodze generałowi Józefowi Olszynie-Wilczyńskiemu oraz kapłanom z katedralnej kapituły w Pelplinie, staje nad zbiorowymi grobami Piaśnicy i Szpęgawska, obserwuje z bliska wyborczą farsę na wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej zagarniętych przez ZSRS.

Opisowi przeszłości towarzyszy tu refleksja nad Polską współczesną, podejmującą - chaotycznie i nie w pełni skutecznie - próbę skonfrontowania się z nieprzepracowaną traumą, zrozumienia doświadczeń minionych dziesięcioleci i zrekonstruowania utraconej zbiorowej pamięci.

Podróż Lévy’ego przez ten “wspaniały, szalony kraj” rzeczywiście przyprawia o zawrót głowy – kiedy autor krąży między jednym wybrzeżem a drugim, wspina się na szczyty bogactwa i władzy – by posłuchać sympatyków Johna Kerry’ego i Barry’ego Dillera – a zaraz potem pogrąża się w odmętach biedy i bezsiły miejskich gett i więzień. (W tym ostatnim naprawdę naśladuje Tocqueville’a, który poczytywał sobie za obowiązek zwiedzić więzienia młodej Ameryki). Scenki są bardzo krótkie, co z początku trochę frustruje, lecz wkrótce to szybkie następstwo obrazów zaczyna układać się w sugestywny, żywy portret Ameryki, pełen zaskakujących podobieństw i sprzeczności. Zaraz po Sharon Stone, która w swojej luksusowej posiadłości użala się nad losem biednych, następuje rozmowa Lévy’ego z kelnerką z Colorado, która z trudem wiąże koniec z końcem. Ogrodzony teren emeryckiej wspólnoty w Arizonie przywodzi autorowi na myśl więzienie, podczas gdy Angola, więzienie w Luizjanie, swoim luksusem przypomina osiedle zamożnych emerytów. Lévy, znany francuski intelektualista i publicysta, jest mistrzem miniatury – wtedy, gdy wyjaśnia, dlaczego w Seattle mógłby czuć się jak w domu, jak i wtedy, gdy zastanawia się, czy oczywista amoralność Dillera nie jest “zbyt ostentacyjna, by mogła uchodzić za szczerą”. We Francji, gdzie antyamerykanizm jest niezwykle popularny, Lévy pozostaje anty-antyamerykanistą, i pomimo poważnych pęknięć, jakie dostrzega w społecznym pejzażu Ameryki, wierzy w przyszłość tego kraju, który podziwia za bogactwo jego kultury i polityczną wizję.

Leonid Bieżyn, Anton Czechow. Droga na wyspę Katorżników
Każdy pisarz rosyjski ma swoją tajemnicę; ma ją także Czechow: wiosną 1890 roku jako trzydziestolatek wyruszył w podróż na wyspę Sachalin - owiane złą sławą miejsce katorgi, zsyłek i przymusowych osiedleń na najdalszym wschodzie Rosji, ówczesne rosyjskie "jądro ciemności". Wyruszył w czasie roztopów, po błocie i bezdrożach, przez szeroko rozlane syberyjskie rzeki, wielokrotnie ryzykując życiem. Dlaczego? Na to pytanie można udzielić stu odpowiedzi i żadna z nich nie będzie ostateczna, Leonid Bieżyn szuka więc własnej - sto pierwszej. Wyprawa na Sachalin staje się dla niego reflektorem, który oświetla całe życie Czechowa, pomagając stworzyć sugestywny portret Antona Pawłowicza i wydobywając na jaw ukrytą stronę zdarzeń, czasem nieoczekiwaną - jak wtedy, gdy pod maską ateusza i racjonalisty odkrywamy w Czechowie człowieka w pewien sposób religijnego, traktującego zawód lekarza jako służbę miłosierdzia; albo gdy krytykowany przez Sołżenicyna za pięknoduchostwo Czechow okazuje się prorokiem-katastrofistą. Powodowany poznawczą pasją i miłością, Leonid Bieżyn stawia się w miejscu swego bohatera nie tylko mentalnie, ale też całkiem dosłownie - w setną rocznicę wyprawy Czechowa na Sachalin powtarza jego podróż we wszystkich szczegółach, które można powtórzyć na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku: korzysta z podobnych środków transportu, wystawia się na podobne niewygody i przygodne znajomości, przesiada się tam, gdzie Czechow się przesiadał, wreszcie zwiedza "wyspę katorżników" z Sachalinem Czechowa w ręku, szukając jego śladów.

"Aparat, który dała mi matka" - opowiada o chorobie. W niezwykle szczery, otwarty, a zarazem dowcipny sposób Kaysen opisuje tu swoje zmagania z przeróżnymi lekarzami - internistami, ginekologami, lekarzami medycyny naturalnej, zielarzami, u których bezskutecznie szukała pomocy, gdy coś zaczęło być nie tak z jej pochwą. Tytuł powieści nawiązuje do sceny z filmu Luisa Bunuela Viridiana, w której grupa wieśniaków, zgromadzonych na wspólnym obiedzie, prosi młodą dziewczynę o zrobienie im zdjęcia, na co ona, podnosząc do góry spódnicę, mówi, że użyje `aparatu, który dostała od swojej matki`. Książka Susanny Kaysen opowiada o ogromnej roli, jaką seksualność odgrywa w naszym życiu. Autorka pokazuje, co dzieje się, gdy miejsce erotyki zajmuje ból i cierpienie. Opisuje, w jaki sposób choroba wpłynęła na jej relacje z najbliższymi - z chłopakiem i przyjaciółmi oraz na jej stosunek do samej siebie.

Sic 2006, ISBN: 83-88807-89-7, 135x205, 136 s., oprawa miękka

Nieustające krachy gospodarcze, powtarzające się próby z bronią jądrową, rozkład zarówno sfery politycznej, jak i życia społecznego, to zaledwie kilka z oznak zwiastujących nadejście świata, w którym może powtórzyć się tragedia wieży Babel. Wczoraj bomba atomowa, jutro bomba genetyczna, nie zrozumiemy jednak działania żadnej z nich, nie odwołując się do trzeciej, której na imię bomba informacyjna - mówi autor.

Paul Virilio należy do najbardziej znaczących francuskich teoretyków kultury i społeczeństwa. "Bomba informacyjna" jest jego kroniką ostatnich dni ubiegłego tysiąclecia. Stanowi bezinteresowne ostrzeżenie przed mogącą rozpętać się w niedalekiej przyszłości wojną: wojną informacyjną.

Virilio zapowiada pojawienie się interaktywnego systemu, którego ekspansja może pociągnąć za sobą wybuch cyberbomby. Innymi słowy, uruchomienie katastrofalnej w skutkach reakcji łańcuchowej, gdy ograniczona dotychczas w swym zasięgu wymiana zyska ostatecznie charakter globalny.

Tłumaczenie: Sławomir Królak

Ksiądz Piotr Skarga, czyli Kazania sejmowe to pierwsze skojarzenie, które przychodzi na myśl, kiedy mówimy o tym wielkim Polaku, jezuicie, kaznodziei królewskim. Niewiele nam to jednak mówi o samej osobie pisarza, o innych jego dziełach, kontekście, w jakim powstawały, problemach, z jakimi musiał się mierzyć. Do zbioru pozycji dotyczących życia i działalności Skargi dochodzi jeszcze jedna, nieco inna niż pozostałe.

Układ tekstów oraz przekład Andrzeja Serafina, z komentarzami Zagajewskiego, Heideggera, Czapskiego, Hofmannsthala, Serafina oraz z dodatkiem listu Rilkego o Van Goghu.

Rilke mieszkał w samotności; jego listy wypowiadane są z głębi samotności, jakby z wnętrza ciemności. Ale ta ciemność – jak osławiona camera obscura – miała swe oko, swój obiektyw, swoje światło. Przypadek sprawił, że jesienią roku 1907 można było oglądać w Grand Palais dzieła Cézanne'a, zmarłego rok wcześniej. Listy Rilkego, ta ich seria, którą tu znajdzie czytelnik, to spotkanie dwu samotności, bo przecież także Cézanne z samotności uczynił swój dom.

Rilke pisze na gorąco, nie jak profesor, który od lat już ustabilizował swoją erudycję i potrafiłby wygłosić nienajgorszy wykład nawet obudzony o trzeciej nad ranem. Listy Rilkego tchną świeżością, nowością, zapisują spostrzeżenia i odkrycia dopiero co poczynione.
ze wstępu Adama Zagajewskiego
To nie jest książka o Cézannie. To książka o tym, co zobaczył Cézanne. O tym, co Rilke zobaczył w Cézannie. O tym, co jawi się przez Cézanne'a, jako Cézanne, czego znakiem jest Cézanne. O tym, na co naprowadzają nas także Rilke, Hofmannsthal, Heidegger, Czapski, van Gogh. To książka o t y m.
Rilke nie napisał tej książki. Myślał o niej, lecz nigdy nie odważył się na nią. Być może dlatego ten zbiór wydanych pośmiertnie intymnych wyznań do najbliższej z osób – jak gdyby rozmowa z samym sobą – jest tym właśnie, czym książka ta miała być: śladem przemiany, zapisem doświadczenia t e g o.
z posłowia tłumacza

Książka Olgierda Gedymina opisuje fundamentalne zmiany ustrojowe realizowanej we Francji od 1958 r. z inicjatywy i pod kierownictwem gen. Charles`a de Gaulle`a oraz znacznie bardziej rozciągnięte w czasie procesy przemian społeczno gospodarczych prowadzone pod politycznym kierownictwem Konrada Adenauera przy współpracy ministra gospodarki Ludwiga Erharda. Trwałość głównych zrębów struktur politycznych, społecznych i gospodarczych w obu wymienionych krajach wynikała także i z tego, że w początkowych okresach wdrażania wspomnianych reform partie ekip de Gaulle`a i Adenauera wygrywały kolejne wybory kilka razy pod rząd (te pierwszy trzykrotnie, ten drugi czterokrotnie). Do powodzenia i nieodwracalności zmian instytucjonalnych istotna okazała się więc ciągłość sprawowania władzy przez ekipy reformatorskie.

Cholerna niepodległość to zwięzły esej o potrzebie niepodległości wymaganiach jakie stawia przed nami niepodległość planach zbudowania w Europie superpaństwa na gruzach państw. To zarazem pisana z pozycji zwolennika wejścia Polski do Unii Europejskiej rzecz o tym jak ten - w założeniu - związek suwerennych państw wpada dziś w niekontrolowany korkociąg integracji. To jednocześnie pamflet przeciw tym którzy sprzeniewierzając się konstytucji snują jawnie i publicznie plany wyrzeczenia się niepodległości i przemienienia Polski w gubernię land bądź stan.

Sic 2012, ISBN: 978-83-61967-26-2, 125x195, 66 s., oprawa miękka

W Cudzych meblach została przedstawiona historia rodzinna i psychologiczna , uwzględniająca współczesną polską historię jak czasy PRL-u , emigracji i rozbicie rodziny w skutek zmian społecznych. W dramacie występują miedzy innymi trzy pokolenia silnych kobiet: babcia-matka-córka. Między bohaterami dochodzi do konfrontacji osobistych cierpień i eskalacji rodzinnych konfliktów i traum narodowych. Cudze meble to debiut dramatyczny Magdaleny Miecznickiej, kontynuujący najlepszą tradycję sztuk teatralnych Tadeusza Różewicza czy Sławomira Mrożka. Walory poetyckie sztuki stanowią o jej artystycznym i głęboko ludzkim wymiarze.
Tą jedną sztuką Magdalena Miecznicka udowodniła, że jest w Polsce najwybitniejszą Thomasą Bernhardą dramatu. Jest to jeden z najlepszych tekstów dramatycznych, jakie w ostatnich latach czytałem.
Tadeusz Nyczek

Romantycy lubili się smucić. Czasami trochę udawali, co trafnie opisał Chateaubriand w Pamiętnikach zza grobu, śledząc recepcję Renégo. Czasami zaś z ogromną intuicją potrafili dostrzec i opisać obawy, które budzą się w nas wszystkich, kiedy słońce traci swój blask. Nie bez powodu zatem jedną z ich ulubionych metafor była metafora czarnego słońca. Odnajdywali ją w odległej tradycji - w Apokalipsie św. Jana, na rycinie Melencolia I Albrechta Dürera czy też w Mowie wypowiedzianej przez umarłego Chrystusa... Jeana-Paula. Jednak stawką w tej grze z trudnym do wypowiedzenia lękiem nie były erudycyjne popisy, ale próba oswojenia i nazwania czegoś, co wymyka się racjonalnemu porządkowi. Czegoś, co rodzi się w nas wówczas, gdy zaczynamy myśleć o niemożliwym do uniknięcia końcu.
Piotr Śniedziewski - profesor nadzwyczajny w Zakładzie Literatury Romantyzmu Instytutu Filologii Polskiej UAM w Poznaniu; autor książek Mallarmé - Norwid. Milczenie i poetycki modernizm we Francji oraz w Polsce (wydanie polskie: 2008; wydanie francuskie: 2009), Melancholijne spojrzenie (wydanie polskie: 2011; wydanie angielskie: 2018) oraz Elegijna świadomość romantyków (2015), a także nowego przekładu Kuszenia świętego Antoniego Gustave`a Flauberta (2010); redaktor naczelny pisma "Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka".

Ćwiczenia duchowne to poetycki szkic do portretu cywilizacji śródziemnomorskiej w jej schyłkowym stadium, które w innym miejscu nazywa Dakowicz "nowoczesnością schizofreniczną". Czy poezja po katastrofie jest jeszcze zdolna dotknąć tego, co realne? A może jej jedyny i ostateczny sens stanowi język - sam na siebie wskazujący, w siebie uwikłany, w sobie się przeglądający? Pytania te brzmią w każdym z poematów. Tak przemawia rozbita, zdezintegrowana, ironiczna świadomość kulturowa człowieka współczesnego, podejmująca karkołomną próbę scalenia obrazu świata.
Wszystkie sensy rodzą się tu w dialogu z przeszłością - z chrześcijańską literaturą mistyczną, z filozofią Kierkegaarda i jego następców, z myślą modernizmu. Podmiot tej poezji nie jest jednorodny - to raczej osobowość mnoga, mówiąca wieloma odrębnymi językami, usiłująca okiełznać bełkot dobywający się z jej własnego wnętrza, poszukująca dróg kulturowej i duchowej reintegracji.
"Kiedy mówię, moje serce nie mówi wraz ze mną" - powtarza autor Ćwiczeń duchownych za Anneliese Michel, najsłynniejszą opętaną XX wieku. Tę niepokojącą formułę odnosi do kultury ostatnich stu kilkudziesięciu lat, zmuszając czytelnika, by udzielił własnej odpowiedzi na najbardziej palące pytania współczesności.

Roes konstruuje państwo, Unię, w którym zapanowała chrześcijańska demokracja i które ledwie skrywa swą despotyczną naturę wprowadzając prohibicję, dyskryminację, przymus pracy i jedność wiary. W innym tworze, Lidze, z kolei panują chaos i nędza - scheda po dawnych kolonizatorach, utrwalana przez multinarodowe unijne korporacje. Akcja powieści toczy się w niedalekiej przyszłości, w scenerii afrykańskiej. David Kanchelli, uznany dyplomata w służbie "Unii", powraca z misji na terytorium "Ligi" jako człowiek zbuntowany przeciwko politycznemu kierownictwu swego kraju.

Podręcznik ten proponuje czytelnikom zbadanie własnego stanowiska w kwestii toczących się na świecie dyskusji o znaczeniu demokracji. Dostarcza narzędzi do samodzielnych przemyśleń o demokracji jako praktyce, ideale i terenie spornym. Wolna od uprzedzeń i napisana nadzwyczaj klarownie, książka Sawarda unika łatwych odpowiedzi. Zamiast tego przedstawia różnorodne podejścia do demokracji i jej problemów, pokazując, jak powstały i jakim przekształceniom podlegały podstawy współczesnego życia politycznego. Czytelnik znajdzie w niej zarówno szereg przykuwających uwagę, prawdziwych i hipotetycznych przypadków, jak też reprezentatywny zbiór dwudziestowiecznych narracji o demokracji i jej korzeniach oraz nowych wyzwaniach, takich jak globalizacja czy ruch na rzecz ochrony środowiska. Książkę zamyka fascynujący przegląd i ocena najnowszych, często kontrowersyjnych teorii demokracji i zachęta do spekulacji na temat kształtu demokracji w bliższej i dalszej przyszłości. Demokracja zawiera także obszerny słownik typów demokracji oraz przewodnik po dalszej lekturze.

Pomówmy zatem o świecie, w którym zniknął człowiek. Idzie tutaj o zniknięcie, nie o wyczerpanie, wyginięcie czy zagładę. Bowiem wyczerpywanie się zasobów czy wymieranie gatunków to procesy fizyczne i zjawiska naturalne. W tym tkwi cała różnica, ponieważ gatunek ludzki jako jedyny zdołał wynaleźć szczególny sposób znikania, nie mający nic wspólnego z prawem natury. Być może wręcz sztukę znikania.

Nowy tomik poezji Jarosława Marka Rymkiewicza, laureata nagrody literackiej NIKE 2003 Jarosław Marek Rymkiewicz (ur. 1935) - poeta i historyk literatury; laureat Nagrody Literackiej Nike 2003 za tom wierszy Zachód słońca w Milanówku (2002). Spośród pozostałych jedenastu tomów poetyckich, jakie opublikował, najbardziej znane to: Thema regium (1978), Ulica Mandelsztama (1983), Moje dzieło pośmiertne (1993), Znak niejasny, baśń półżywa (1999). Autorski wybór wierszy ogłosił w tomie Cicho ciszej. Wybrane wiersze z lat 1963-2002 (Sic! 2003). Wydał jedenaście książek eseistycznych, w tym oryginalne "powieściowe encyklopedie" czy też "encyklopedyczne powieści" o życiu i dziełach Bolesława Leśmiana i Juliusza Słowackiego: Leśmian. Encyklopedia (Sic! 2001) i Słowacki. Encyklopedia (Sic! 2004).

Dom to najściślej chroniony skarb. To najbliżsi sercu ludzie i najważniejsze miejsca. To zdarzenia, doświadczenia, przeżycia, które złożyły się na własne, dojrzałe "ja".
Ewa Bieńkowska próbuje opowiedzieć - sobie i nam - o domu swojego dzieciństwa: o mieszkaniu w strzeżonej warszawskiej kamienicy w Alei Szucha i o pałacu w Nieborowie, gdzie spędzała wakacje; kreśli portrety rodziców. Dla czytelnika nie są to postaci nieznane. Ojciec, Władysław Bieńkowski - czytamy w opracowanej przez Krzysztofa Dąbka nocie z Encyklopedii Solidarności - urodzony w 1906, zmarły w 1991 r., studiował na Uniwersytecie Warszawskim, był członkiem PPR, w l. 1945-1948 w Komitecie Centralnym, w 1948 r. potępiony za tzw. odchylenie prawicowe, dyrektor Biblioteki Narodowej do 1956 r., mediator między Gomułką a Kościołem i delegat na rozmowy z internowanym prymasem Stefanem Wyszyńskim, następnie minister oświaty, w 1959 r. zrezygnował ze stanowiska w proteście przeciwko polityce "Wiesława"; w l. 60. krytyk realnego socjalizmu, w 1970 r. usunięty z PZPR, w l. 1976-1981 współpracownik KOR, w 1978 wraz z innymi zakłada Towarzystwo Kursów Naukowych, publikuje w Instytucie Literackim w Paryżu i w paryskiej "Kulturze" oraz w Niezależnej Oficynie Wydawniczej. I matka, Flora z Trynkusów Bieńkowska - powieściopisarka, poetka i dramaturg. Jednak spojrzenie córki jest inne, odległe od poetyki oficjalnych not, prywatne - i przez to bezcenne. Ewa Bieńkowska prezentuje w swojej opowieści również wielu znajomych domu, których nazwiska są przecież powszechnie znane, ale prywatna strona osobowości wciąż skrywa tajemnice. Jej książka to nie tylko propozycja podróży w czasie, lecz także w świetnie naszkicowanej przestrzeni, w zmieniających się z biegiem lat społeczno-politycznych realiach Polski.
Piękna opowieść o źródłach życia, o tak nieprzewidywalnych ścieżkach losu, że aż chciałoby się czasem powiedzieć - to fikcja literacka, a nie wspomnienia. O walce w obronie własnej tożsamości, o równowadze między marzeniami a rzeczywistością, o chęci tworzenia, pragnieniu wpływania na świat sztuką słowa. Czułe, emocjonalne, choć jednocześnie rzeczowe oraz analityczne wspomnienia, inkrustowane wierszami matki, cytatami z niezapomnianych dziecięcych lektur, fragmentami dzieł ojca. Spacer śladami przeszłości, krętymi ścieżkami, z których wszystkie prowadzą do Domu.

Powieść rozpoczyna się w roku 1905, który dopiero zapowiada nadejście żywiołów historii. Prowadzi nas przez realia Polski międzywojennej, poprzez doświadczenia drugiej wojny światowej, aż do lat pięćdziesiątych kiedy to Warszawa miała być zamknięta i nikt nie zameldowany nie mógłby się osiedlić .Rekonstrukcja przeszłości to zarazem swoisty hymn o świecie utraconym, zarazem jednak wnikliwa i uważna analiza rzeczywistości przemian historycznych, w wyniku których człowiek ukształtowany w świecie na ludzką miarę , jakim był świat Dwudziestolecia, traci swe miejsce na ziemi, staje się nikim, zostaje zmiażdżony przez system.